Eimreiðin - 01.04.1974, Blaðsíða 53

ElMREIÐlN
mætii rekja alla hina stjórnmálalegu og siðferðilegu fölsun
þeirra, sem móta skoðanir okkar, og koma mætti fótunum undir
öll þau liugtök, sem þeir liafa ranghverft. En ég mun reyna aðra
aðferð. í stað íhaldssemi segi ég mannhyggja (humanism), í
slað róttækni segi ég múghyggja (kollektivism). Skoðanir eru
ekki jafnskiptar um rekingu þeirra orða.
Hin tæknilega framþróun, framleiðslu- og framleiðniaukn-
ing, olli þeim vanda, sem nútímamenn standa frammi fyrir.
Einkennin eru iðnvæðing, fólksfjölgun, flótti úr sveitum og
hættar millilandasamgöngur. Þróunin leiddi til góðs og ills.
Áður óþekkt náttúruauðæfi voru uppgötvuð og efnalegum þörf-
um manna fullnægt í meira mæli en áður tíðkaðist. En liins
vegar varð til hætta á því, að auðæfi jarðar gengu til þurrðar,
hún vrði jafnvel óhyggileg, mannlífið vélvætt og tilfinninga-
laust.
Því er stundum Iialdið fram, að þjóðfélagið breytist hægar
og minna nú en á fyrstu árum iðnbyltingarinnar. Þetta tel ég
alrangt. Þjóðfélagið breytist örar, því hærra stigi sem það nær
í tækni og náttúruvísindum. Aukin þekking á vísindum og
tsekni veldur því. að umhverfi mannsins breytist að sama skapi
og þjóðfélagið.
Vissulega er þessi vandi alvarlegur, getur jafnvel virzl yfir-
þyrmandi. En spekingarnir eru nú á síðustu árum orðnir held-
ur hjartsýnni. Ekki virðist jafnyfirvofandi og áður, að náttúru-
auðlindir þurrkist út og málmnámur hverfi, þar sem í kjarn-
eðlisfræði eru menn að því komnir að heizla orku vetnis. Of-
fjölgunarhættan er orðin ískyggileg, sérstaklega á Indlandi, en
likindi eru á þvi, að jafnvel þar verði notkun getnaðarvarna
almenn. Að svo komnu máli má nokkurn veginn leysa fram-
færsluörðugleika jarðarhúa með fiskirækt, áveitum, kynbótum
o. s. frv. Menn hafa þungar áhyggjur af vatns-, loft- og hávaða-
mengun, en með tækninni má bæta úr því. Sú hætla, sem enn
vofir yfir okkur, er hættan af gjöreyðingarvopnum, enda þótt
menn voni eins og Alfreð Nóbel, að ótti við slíka gjöreyðingu
komi í veg fyrir heimsstyrjöld.
Ahangendum Marcuses og öðrum nývinstrisinnum verður á
að gleyma hinum jákvæðu hliðum tækninnar. Þeir vilja minnka
vöruúrval neylenda til þess að draga úr stöðukapphlaupi og
vmnuálagi og' minnka allan hagvöxt. En hvernig getum við þá
aðstoðað vanþróuðu löndin, útrýmt fátækt og ráðið hót á meng-
Un ? Sú hugmynd, að tækni sem slík sé hættuleg, er röng og
sambærileg við uppreisnir verkamanna í enskum verksmiðj-
um um 1820. Það er mun afsakanlegra af ómenntuðum verka-
145