Eimreiðin - 01.04.1974, Qupperneq 58

EIMREIÐIN
ryðjandi á sama liátt og stjörnufræðingar fyrir stjarnvísindi
eða eðlisfræðingur fyrir eðlisfræði. Vísindaárangur Marx er að
finna innan um alls konar efnishyggjukreddur, sem fremur
líkjast trúarórum en vísindum.
Hvað hefur Marx þá til síns máls, — þessi spámaður, sem
skólabörn læra um í stað Platóns og Ivants áður fyrr? Við skul-
um líta nánar á það. Það er eftirfarandi: Annars vegar þráttar-
hyggju tekna að láni frá Hegel og hins vegar rómantískt trúar-
vingl 19. aldar. Síðan lagaði hann tímabilaskiptingu og stað-
reyndaval að eigin efnishyggjulegri frumspeki.
Hagfræðikenning Marx á með miklum hugtakaruglingi að
sýna fram á, að auðhyggja eða iðnaðarframleiðsla í markaðs-
húskap leiði óumflýjanlega til fátæktar fjöldans. Löngu fyrir
dauða Marx var ljóst, að umbætur í framleiðslu og samkeppni
hafa jákvæð áhrif fyrir ohba fólks, hæði neytendur og laun-
þega.
Aðaldrættir hins stéttlausa ])jóðfélags: Eftir byltinguna á
fyrst að láta einræðisstjórn i hendur allt vald á sviði efnahags-
og menningarlífs, en að því loknu á hinn friálsi ])roski einstak-
lingsins, eins og það er svo fagurlega orðað í kommúnista-
ávarpinn, að vera skilyrði til þroska allra annarra. Hvernig á
þetta að gerast? spyr liver sá undrandi, sem eitthvað leggur
upp úr sálfræðilegri og sögulegri reynslu. Skýringin er einföld,
en ótrúleg. Byltingin mun hreyta eðli mannsins.
Meðal annars, sem vert væri að minnast á i þessu samhandi,
vil ég að síðustu benda á aðaltrúaratriðið, hugmyndina um, að
efnahagslögmál reki þróunina í átt að fyrirfram ákveðnu marki
og að mannkynið sé aðeins frumeindir í stéttasamhúð og vilja-
laust vopn í baráttu sinni í höndum sögulegrar nauðsynjar.
Það er þessi hjátrú, sem menn verða að mótmæla. Sagan er
í raun og veru frásögn þess, hversu til tekst i glimu mánn-
kynsins við þau markmið, sem það setur sér. Efnahagur tak-
markar möguleika, hugsjónir auka þá og geta breytt farvegi
])eirra. Framleiðslutækni er þjóðfélagsskipun mikilvæg. Engu
að síður eru til þjóðfélög með sömu framleiðslutækni og mjög
ólik kerfi þjóðfélags og menningar.
Sé marxisminn skoðaður grannt, kemur i ljós tvöföld hjá-
trú, gerviþekking á þvi, sem enginn getur vilað, og trú, sem er
andstæð raunveruleikanum. Bæði sannanirnar og trúin falla á
eigin ósanngirni. Þess vegna er mikilvægt að selja áróðurs-
spjöld fyrir hugmyndafræðina og verja liana gegn Ijósi skyn-
seminnar. Þetla gengur ágætlega hjá þeim, vegna þess að fólk
veit svo litið í þessum efnum og liefur lítinn áhuga á að kynna
150