Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Qupperneq 17

KRISTÍN INDRIÐADÓTTIR
Viðfangsaðferð Kilpatricks
í grein sinni um viðfangsaðferðina10 taldi William H. Kilpatrick (1918) sig vera að
útfæra heimspekikenningar Deweys með aðstoð námslögmála Thorndikes. Til-
gangur hans var að skilgreina hugtak er næði yfir nokkra þætti í menntunarferlinu.
Hér átti hann einkum við „athöfn" (action) og helst „athafnasemi af heilum hug"
(wholehearted vigorous activity) en um leið þurfti hugtakið að fela í sér beitingu
námslögmála og grundvallaratriði góðs siðferðis (ethical quality of conduct), bæði
hvað varðaði einstakling og félagsheild. Þessu fylgdi alhæfingin „menntunin er líf-
ið" (education is life). „Project" var „wholehearted purposeful activity proceeding
in a social environment" (bls. 320) eða markviss athafnasemi af heilum hug í félags-
legu umhverfi. Menntun sem byggist á markvissri athafnasemi undirbýr mann best
fyrir lífið og er um leið hið sanna líf (bls. 323).
Tilgangur athafna getur verið góður eða vondur en ábyrgur einstaklingur í
lýðræðisþjóðfélagi velur betri kostinn með félagsleg markmið að leiðarljósi. í skól-
anum tengjast athafnirnar, sem unnar eru af heilum hug, námslögmálunum þannig
að sýni börnin sjálf áhuga tekst þeim betur upp, viðbrögðin við áreitinu verða
ánægjuleg og festast; þannig leiðir eitt viðfangsefni af öðru. Sá sem lærir á þennan
hátt öðlast þekkingu og reynslu sem ekki gleymist. Ef athöfnin er nauðug fer á verri
veg. Það er því skylda kennarans að taka mið af þeim viðfangsefnum sem börn hafa
áhuga á og haga aðstæðum þannig að starf þeirra verði markvisst og leiði til enn
frekari starfsáhuga og háleitari viðfangsefna í þágu félagslegra markmiða. Þetta
tvennt, að börnin ráði svo miklu um viðfangsefnin og að það liggi í hlutarins eðli að
þau öðlist dýpri þekkingu eða viðhorf um leið og þau starfa að ákveðnu verkefni,
er liður í siðferðilegu uppeldi þeirra. Kennarinn notar sálfræðilega kunnáttu sína til
þess að meta áhuga barnanna og eðli og byggir kennsluaðferðir sínar á þessari
þekkingu. Skólinn, hin smækkaða mynd af þjóðfélaginu, er því hið ákjósanlegasta
umhverfi til siðferðilegs uppeldis þar sem börnin læra að umgangast hvert annað.
Viðfangsaðferðin kallaði á miklar breytingar í skólanum, breytt fyrirkomulag í
skólastofunni, kennslubækur með nýju sniði, nýja námskrá og einkunnagjöf en
mest af öllu breytt viðhorf gagnvart þeim árangri sem náð skyldi. Skólinn átti nú að
skila betri þjóðfélagsþegnum, gagnrýnum, starfsömum og viðbúnum að takast á
við nýjar breytingar í þjóðfélaginu.
STJÓRNARBYLTING Á SKÓLASVIÐINU
Til íslands sneri Steingrímur aftur „hugfanginn af nýjungum Bandaríkjamanna í
uppeldismálum, og óðfús að flytja okkur þaðan nýja strauma" (Skólablaðið
1919:94). Áður en hann fór utan hafði hann lofað Jóni Þórarinssyni, fræðslumála-
stjóra og ritstjóra Skólablaðsins, að senda honum efni í blaðið. í október 1915 skrifar
hann bréf heim og segir þar frá heimsóknum sínum í bandaríska skóla þar sem
10 Steingrímur þýddi hugtakið „project method" með orðinu viðfangsaðferð. Síðar hefur aðferðin verið nefnd
efniskönnun eða talað um þemaverkefni. Sjá t.d. Gunnar Ragnarsson í formála þýðingar sinnar á How we think
(Hugsun og menntun) eftir John Dewey.
15