Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Blaðsíða 107

PÁLMI AGNAR FRANKEN
LJÓÐDREKAR
Mörgum sýnist sem Ijóðlist rími lítt við vestræn samfélög nútímans og lifnaðarhætti fólks-
ins sem þar býr. Samt sem áður virðist Ijóðið ævinlega lifa af, jafnvel styrkjast í sessi. Grein
þessi er tilraun til að átta sig á því hvernig íslenskir unglingar lýsa sér og umhverfi sínu í
Ijóðum, hvernig þeim tekst aðfæra sér í nyt myndmál ogfleiri stílbrögð og hvaða yrkisefni
höfða til þeirra'
LJÓÐAKENNSLA í ÍSLENSKUM GRUNNSKÓLUM
Með eflingu alþýðufræðslu á íslandi um síðustu aldamót varð ljóðalestur og ljóða-
lærdómur eðlilegur hluti af námi bama. Það þótti sjálfsagt að böm og unglingar
þekktu og kynnu utanbókar ljóð helstu stórskálda þjóðarinnar. Hugmyndin að baki
þessu viðhorfi var á sínum tíma byggð á menningarsögulegum og pólitískum
forsendum. „Áherslan á ættjarðarkvæði og lofkvæði um stórmenni var af pólitísk-
um toga og helgaðist einkum af sjálfstæðisbaráttunni sem enn var ekki til lykta
leidd" (Eysteinn Þorvaldsson 1988:7).
Frá árinu 1901 og fram til ársins 1979 komu alls út tíu kvæðasöfn ætluð bömum
í skyldunámi. í bókinni Ljóðalærdómur gerir Eysteinn Þorvaldsson rækilega úttekt á
þessum útgáfum og gagnrýnir ýmsar áherslur sem einkennt hafa kvæðaval og
framkvæmd ljóðakennslu í skyldunámi íslenskra barna. Rómantískur hefðbundinn
kveðskapur gömlu þjóðskáldanna var að vísu mikilvægur þáttur í sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar en nú er inntak slíkra ljóða afar fjarlægt bömum og unglingum. Mód-
emísk ljóð voru lengi vel illa kynnt í skólaljóðum og því borið við að erfitt væri að
læra þau utanbókar og þau því með öllu ótæk og tæpast skáldskapur. Þetta sjónar-
mið má teljast furðulegt því efni módemískra ljóða stendur bömum og unglingum
yfirleitt mun nær en innihald rómantískra ættjarðarljóða. Eysteinn (1988:11) nefnir
ein fjögur atriði þessu til stuðnings:
1. Flest módemísk Ijóð fjalla um samtímann. Umhverfið í þeim samrýmist
því gjarnan reynsluheimi barna.
2. í módemískum ljóðum er oft spyrjandi afstaða en ekki prédikun eða
kenning eins og í mörgum hefðbundnum kvæðum skólaljóðabókanna og
hentar því betur þeirri spumarafstöðu og sjálfsundrun sem bömum er
tamt að tileinka sér veröldina með.
Greinin er unnin upp úr samnefndri B.Ed.-ritgerð höfundar, vorið 1995. Viðfangsefni þeirrar ritgerðar var
könnun á fimm ljóðabókum sem gefnar voru út á vegum Verzlunarskóla íslands árin 1990-1994. Veg og vanda
að ljóðum bókanna átti hópur nemenda sem gekk undir nafninu Ljóðdrekar og hafa bækumar vakið nokkra
athygli ijóðaunnenda. Hér er ritgerðin verulega stytt.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 4. árg. 1995
105