Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Blaðsíða 57

SIGRÚN AÐALBJ ARNARDÓTTIR, KRISTJANA BLÖNDAL
hefja neyslu. Það virðist því mega greina mikla breytingu á mikilvægi ástæðna fyrir
því að drekka ekki á árinu 14 til 15 ára. Niðurstöðurnar gefa sterka vísbendingu um
að í forvamarstarfi þurfi að taka tillit til þessa.
Viðhorf unglingarma til þess að fólk neyti áfengis breyttist ekki svo mjög á milli
ára. Bæði árin litu þeir t.d. mikla áfengisneyslu alvarlegum augum. Þó má greina,
að hlutfallslega fjölgaði þeim sem ekki eru eins á móti því að fólk prófi að drekka
og drekki áfengi öðru hverju. Þá kom fram að viðhorf unglinganna til áhættu sem
fólk tekur með því að neyta áfengis hélst nokkuð svipað á milli ára. Við 15 ára aldur
töldu þó hlutfallslega fleiri þeirra en árið áður enga áhættu felast í því að fólk prófaði
að drekka. Jafnframt töldu færri þeirra fólk taka mikla áhættu með því að verða
drukkið einu sinni í viku. Unglingarnir virðast því heldur linast í afstöðu sinni til
áhættu samfara áfengisneyslu á milli ára.
Skýr munur kom fram á viðhorfum 14 ára unglinganna til þess að fólk neyti
áfengis eftir því hvort þeir a) drukku ekki, b) voru u.þ.b. að hefja neyslu eða c)
drukku. Ekki kom á óvart að jákvæðast var viðhorf þeirra sem drukku, þá þeirra
sem voru að hefja neyslu og neikvæðast var viðhorf þeirra sem ekki drukku. Þegar
unglingamir voru orðnir 15 ára var viðhorf þeirra sem ekki drukku neikvæðara en
hinna unglingarma líkt og árið áður. Nú brá hins vegar svo við að ekki kom fram
munur á þeim sem voru nýbyrjaðir að drekka og þeim sem höfðu drukkið lengur.
Viðhorfið til þess að fólk neyti áfengis breytist því með neyslunni.
Þessi tengsl á milli viðhorfa til áfengisneyslu og neyslunnar sjálfrar hafa komið
fram í erlendum rannsóknum en ekki fyrr í unglingarannsóknum hérlendis
(Brynjólfur G. Brynjólfsson 1983). Að vísu eru íslensku rannsóknirnar sem hér er
vitnað til frá áttunda áratugnum. Frá þeim tíma hefur umræða um áfengismál auk-
ist mjög og neysluvenjur breyst (Hildigunnur Ólafsdóttir væntanleg). Af þessum
sökum gætu hafa komið fram meiri tengsl nú á milli viðhorfa til áfengisneyslu og
neyslunnar sjálfrar. Með öðrum orðum, meira samræmi virðist vera nú en á átt-
unda áratugnum á milli þess sem unglingum finnst um áfengisneyslu og þess hvort
og hvernig þeir drekka. Því vaknar sú spurning hvort hafa megi áhrif á áfengis-
neyslu unglinga með því að byggja fræðsluna á því að vinna markvisst með skoð-
anir þeirra á áfengisneyslu og viðhorf til hennar.
í stuttu máli eru helstu niðurstöður rannsóknarinnar þær, að þótt þeim fjölgaði
á milli 14 og 15 ára aldurs sem neyttu áfengis, drakk nokkuð stór hluti unglinganna
ekki eða a.m.k. um 40% þegar þeir voru 14 ára og ríflega fjórðungur þeirra þegar
þeir voru 15 ára. Aftur á móti kom fram að unglingarnir virtust yngri að árum
þegar þeir drukku í fyrsta sinn en fram hefur komið í fyrri könnunum. Einnig kom
fram að stór hópur unglinga drekkur illa og því oftar sem unglingarnir drekka, því
meira drekka þeir í senn.
í tengslum við ástæður unglinganna fyrir áfengisneyslu var ein athyglisverð-
asta niðurstaðan sú að mikil breyting varð á milli ára á mikilvægi ástæðna fyrir því
að drekka ekki. Þeir unglingar sem voru að byrja að drekka töldu ástæður sínar fyrir
því að drekka ekki þegar þeir voru 14 ára ekki eins mikilvægar og þeir 14 ára
unglingar sem ekki höfðu hafið neyslu 15 ára. Auk þess hafði mikilvægi ástæðna
síðari hópsins fyrir því að drekka ekki einnig minnkað verulega á milli ára og var svo
55