Uppeldi og menntun - 01.01.1995, Síða 127

PÁLMI AGNAR FRANKEN
Myrkrið sem mætir
möndli Ijóssins,
fjallið sem dreymir
fjarlægð dagsins.
(Ljóðdrekar III 1992:53)
Þeir sem kunnugir eru Tímanum og vatninu ættu að kannast við mörg minni í ljóð-
'inu.
Það er ekki óalgengt að skáld noti verk annarra sem vísanir í ljóðum sínum og
má þar nefna sem dæmi T. S. Eliot í ljóði sínu The Waste Land. Vísanir krefjast
ákveðinnar þekkingar af hálfu lesandans og því er ávallt hætta á að hinn almenni
lesandi beri ekki kennsl á þær. Islensk skáld hafa oftast sótt vísanir sínar í sameigin-
legan menningararf þjóðarinnar eða Biblíuna og norræna goðafræði (Baldur Ragn-
arsson 1983:186). Hér er eitt dæmi um slíka vísun:
Mynd
Nú andar suðrið
og í blámanum
lítur heimurinn
öðruvísi út.
Kynjamyndir gærdagsins
þagna.
Spegillinn sýnir mynd
mynd afkonu
það er stúlkan mín.
(Ljóðdrekar IV 1993:14)
Hér er augljóslega um að ræða vísun í hina frægu sonnettu Jónasar Hallgrímssonar,
Ég bið að heilsa. Hugsanlega má túlka ljóðið sem andsvar við rómantískum viðhorf-
um og tilfinningasemi 19. aldar (... í blámanum lítur heimurinn öðruvísi út). Myndin í
speglinum er þá sjálfsmynd höfundar og sýnir viðhorf hans til lífsins þar sem
einstaklingurinn er miðdepill og hver er sjálfum sér næstur. Sennilega er þó
höfundur að lýsa þeim breytingum og ábyrgð sem fylgja því að fullorðnast; stúlkan
er orðin að konu og ný sýn á samfélagið opnast. Samanburðargildi og tákngildi
slíkra vísana skapa oft eftirsóknanverða margræðni í ljóðum.
LOKAORÐ
Síðustu ár hefur ákveðinnar þróunar orðið vart í íslenskri ljóðagerð. Hin einfalda
framsetning, félagslegt andóf og pólitísk róttækni áttunda áratugarins er að mestu
horfin úr ljóðum samtímans. Hugmyndir ungskálda um lífið og tilveruna eru mun
flóknari og innhverfari en fyrirrennara þeirra á sjöunda áratugnum. Afar erfitt er að
skilgreina einhverja ákveðna stefnu enda virðist vera um einhverskonar bók-
125