Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Síða 83

KRISTIN UNNSTEINSDOTTIR
in meðfædd og sambærileg í öllum mönnum. Hún er samsett úr frummótum
(erkitýpum) sem tengjast eðlishneigðum mannsins og formgera reynslu hans og
atferli. Þar sem frummótið tekur ekki á sig áþreifanlega mynd fyrr en ljós meðvitund-
arinnar hefur fallið á það og fyllt það af einstaklingsbundnu efni má segja að form-
gerðareiginleiki frummótsins sé sammannlegur en birtingarmyndir frummótsins séu
háðar einstaklingsbundnum og félagslegum þáttum.
Sámverkan dulvitundar og meðvitundar á sér stað í því sem Jung kallar einsöm-
un (individuation) sem er mikilvægur þáttur í viðleitni mannsins til að þróa sjálfs-
mynd sína. Einsömun felst í því að útvíkka vitundina með því að taka meðvitað við
og tákngera skilaboð frummóta sameiginlegu dulvitundarinnar (sjá nánar hér á eftir).
Jung (1970:449) skilgreindi meðfædda, ómeðvitaða mótunartilhneigingu frummót-
anna út frá birtingarmyndum í draumum, hugarflugi og ofskynjunum einstaklinga
og bar þær saman við sambærilegar, síendurteknar birtingarmyndir í ævintýrum og
goðsögnum.
„ÉG TRÚI NOKKURN VEGINN Á ÁLFA,
NOKKURN VEGINN SVONA"
Snúum okkur nú að vettvangsrannsókninni og kynnumst örlítið einu barnanna,
Nirði sem fyrr var nefndur. Njörður er heillandi drengur með góða kímnigáfu. Hann
er oft órór og að eigin sögn leiðist honum skólinn, einkum að lesa og reikna. í viðtöl-
unum sem ég tók við hann var hann opinskár og einlægur og hann reyndist búa yfir
góðri frásagnargáfu. Undir nokkuð hörðum skrápi leynist viðkvæmur drengur.
Hann lýsir sjálfum sér með þessum orðum: „Ég er léttgeggjaður. Tökum dæmi: Ég fer
bara án þess að hugsa. Ég fer á fullri ferð yfir hól á hjóli og veit ekki hvað er hinu-
rnegin en fer samt. Ég er óþekkur við mömmu. Ég bý marga hluti til. Ég segi hluti
sem ég á ekki að segja. Ég er vitleysingur í skólanum en er ekki svoleiðis heima. Ég
veit ekki af hverju. Mér finnst betra að tala við mömmu."
Ahrif óbeinnar hugsunar (fantasy) virtist áberandi þegar umræðan hjá börnunum
snerist um tröll, álfa og önnur yfirnáttúruleg fyrirbæri. Þessara áhrifa gætti á lýsandi
hátt í hugmyndum Njarðar um álfa. Að eigin sögn er hann oft kvíðinn og álfar og
aðrar dularfullar verur eru í hans augum ógnarlegar og vekja margar spurningar.
Njörður:
K:
Njörður:
K:
Njörður:
K:
Njörður:
K:
Ég trúi nokkurn veginn á álfa, nokkurn veginn svona.
Hefurðu einhvern tímann séð álf?
Mér sýnist það oft en það eru bara einhverjar sjónhverfingar.
Heldurðu það?
Eitthvað sem ég ímynda mér. Sé allt hreyfast í kringum mig, svona pínu-
litla löpp eða eitthvað svoleiðis. Stundum sé ég út í glugganum álfa, ég veit
ekki hvort það er í alvörunni eða neitt svoleiðis.
Finnst þér spennandi að hugsa þér að það séu til álfar?
Stundum þegar ég er uppi skógi, sko það er sko eitthvað að ske þar.
Nú?
81