Uppeldi og menntun - 01.01.2003, Blaðsíða 147

KRISTIN KARLSDOTTIR
íslenskar rannsóknir
Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor hefur um allnokkurt skeið rannsakað samskipti í
skólastarfi grunnskólabarna. Hún hefur meðal annars unnið hagnýta rannsókn á því
hvort.hægt sé að efla samskiptahæfni 8 ára og 11 ára nemenda í nokkrum íslenskum
grunnskólum (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 1993a; Sigrún Aðalbjarnardóttir, 1993b). í
rannsókninni eru bornir saman tveir hópar, börn sem fengu sérstaka hvatningu til að
huga að samskiptum sínum og börn sem fengu ekki sérstaka þjálfun. I skólastarfi
með börnunum þar sem sérstaklega var hlúð að samskiptahæfni nemenda var lögð
áhersla á að nemendur ræddu þann ágreining sem upp kom og leitast var við að efla
tillitsemi þeirra og gagnkvæma virðingu í samskiptum. I rannsókninni var fylgst
með báðum hópum. Hugað var að samskiptahæfni nemenda, hæfni þeirra til að setja
sig í spor annarra og skoða málin frá ýmsum hliðum. Niðurstöður rannsóknar
Sigrúnar Aðalbjarnardóttur benda til að börnum sem fengu sérstaka hvatningu til að
huga að samskiptum sínum hafi farið meira fram bæði í hugsun og hegðun í dagleg-
um samskiptum við bekkjarfélaga en börnum sem fengu ekki sérstaka þjálfun
(Sigrún Aðalbjarnardóttir, 1993b). I rannsóknum sínum hefur Sigrún eingöngu
skoðað börn og unglinga sem eru eldri en átta ára. Ekki er vitað til að gerðar hafi
verið slíkar rannsóknir á íslenskum leikskólabörnum. Því er athyglisvert að kanna
hvar íslensk leikskólabörn eru stödd í samskiptahæfni samkvæmt stigum félags-
þroska sem sett hafa verið fram af erlendum vísindamönnum (Kohlberg, 1981;
Selman og Schultz, 1990; DeVries og Zan, 1994).
í þessari rannsókn var kannað hvernig félagsþroski barna á fimmta ári birtist og hvar
þau voru stödd í samskiptahæfni. Settar voru fram eftirfarandi rannsóknarspurn-
ingar:
1. Hvernig birtist félagsþroski barna á fimmta ári?
2. Hvar eru börnin stödd í samskiptahæfni samkvæmt flokkum DeVries
og félaga?
3. Sýna börn framfarir á níu mánaða tímabili?
AÐFERÐ
Þátttakendur í þessari rannsókn voru börn í tveimur leikskólum sem báðir eru á höf-
uðborgarsvæðinu. Gagnaöflun fólst í því að teknar voru myndbandsupptökur þegar
börnin spiluðu saman tvö og tvö spilið Tröllahlaup sem er heimatilbúið teningaspil.
Sömu pör spiluðu saman upphaflega í janúar og síðan aftur níu mánuðum síðar, í
september.
Úrtakið var klasaúrtak (cluster sampling) (Gall, Borg og Gall, 1996:227) þar sem
upphaflega voru valdir tveir leikskólar og því næst valdir 20 drengir og 20 stúlkur á
fimmta aldursári í rannsóknina. Fjöldi barna í þessum árgangi var yfir 20 í hvorum
leikskóla og voru einstaklingar úr þessum árgangi valdir þannig að mynda mætti pör
úr tilraunaleikskóla og samanburðarleikskóla sem væru lík hvað varðaði ýmsar ytri
breytur svo sem vistunartíma í leikskóla, fjölskylduaðstæður og fjölda leikskólakenn-
145