Ægir

Volume

Ægir - 15.12.1959, Page 63

Ægir - 15.12.1959, Page 63
ÆGIR — AFMÆLISRIT 61 2. Hagstæð vufskiptakjör nægðu ekki. Þegar leið á 14. öld munu verzlunar- kjörin hafa verið farin að færast íslend- ingum meira í hag, og má telja, að þau hafi yfirleitt verið hagstæð fram að siða- skiptum. Fiskur (einkum skreið) og aðr- ar sjávarafurðir höfðu þá þegar náð þeim sessi, sem þær skipa enn þann dag í dag sem mikilvægustu útflutningsafurð- ir landsmanna og voru eftirsótt vara víða um Evrópu og í háu verði, en „yfirleitt má segja, að útbreiðs’a kristni og stækk- un borga í Evrópu hafi valdið þessari út- flutningsbyltingu vorri“ (Jón Jóhannes- son). — Með siðaskiptunum og þeim þjóð- félagslegu umbrotum, sem þeim fylgdu, drógust þessi viðskipti saman, og mun töluvert verðfall hafa orðið á fiskafurð- um, a. m. k, um nokkurra áratuga skeið. — Má geta þess til, að sú breyting til hins verra hafi bæði stafað af því, að fiskneyzla hafi eitthvað minnkað í þeim löndum, seni tóku upp hinn nýja sið, og eins vegna þess, að almennt mun hafa dregið úr verzlun og siglinguni á sjó vegna tíðra styrjalda; gömul og gróin verzlunarveldi liðu undir lok, og það gap, sem þannig myndaðist, varð ekki fyllt í einni svipan. — Með þessum trúarbragða- deilum skiptist Evrópa í tvær andstæðar þjóðafylkingar, — annars vegar voru Noi’ður- og Vestur-Þjóðverjar, Hollend- ingar, Norðurlandabúar og Bretar; allt tiltölulega stórar fiskveiðiþjóðir, — liins vegar hin kaþólska Suður- og Mið-Evr- ópa, sem voru töluverðir fiskinnflytjend- ur. — Er ekki ósennilegt, að þetta á- stand hafi orðið þess valdandi, að hinar kaþólsku þjóðir tóku að stunda fiskveiðar á fjarlægum miðum í stærra mæli en áð- ur. — En hvað um það, — viðskiptakjör- in færðust íslendingum aftur í óhag, — í þetta skipti vegna verðfalls á fiskaf- urðum. Hinsvegar er það staðreynd, að sú hálf önnur til tvær aldir mikils fiskafla, hag- stæðs útflutningsverðs og almennrar vel- gengni gat ekki megnað að gera íslend- inga að verzlunar- og siglingamönnum að nýju, og ekki breyttust útgerðarhættir þeirra að ráði, nema hvað sjósókn og fiskveiðar jukust mikið á tímabilinu. Ekki verður fremur en áður nein ein ástæða talin til þess, — heldur munu þær vera fjölmargar, — allt frá dáðleysi landsmanna sjálfra til afturhaldssemi hinnar ráðandi bændastéttar og kirkju- höfðingjanna. Vil ég nú reyna að tína til nokkrar ástæður, sem telja má að geti varpað nokkru ljósi á þetta mál. 1 fyrsta lagi má nefna, að þar sem Is- lendingar misstu verzlunina að mestu úr höndum sér á annað borð þegar á þjóð- veldisöld, hafi í sjálfu sér verið mjög erfitt fyrir þá að hefja sig á ný upp úr ræfildómnum, enda þótt byrlega blési í þeim efnum um skeið. Önnur ástæða var sú, að á Islandi var ekkert sterkt ríkisvald eða annað það afl, sem hlúð gæti eða vildi hlúa að verzlun og siglingum landsmanna sjálfra. — Bæir og þorp — þ. e. verzlunar- og út- gerðarstaðir náðu ekki að myndast, mest vegna andstöðu hinnar ráðandi bænda- stéttar og kirkjunnar — og þeim auði, sem einstaklingar söfnuðu á þessum öld- um, var að mestu varið til kaupa á jarð- eignum. Bann við þurrabúð hafði gilt um langan aldur á Islandi og var fremur hert á þeim ákvæðum á þessu tímabili. — Verkaskipting milli bæja og sveita var þannig hindruð. Eftir að landið komst undir stjórn Noregskonunga — og síðar Danakonunga — finnast mörg dæmi þess, að þeir höfð- ingjar hafi reynt að hindra Islendinga í að sinna eigin verzlun, en aftur á móti stutt að siglingum sinna eigin landsmanna til íslands. í þriðja lagi má nefna vöxt og viðgang verzlunarvelda eins og Hansaborganna og Englands, sem lögðu undir sig og einok- uðu verzlun smáþjóðanna, þar sem því varð við komið. Ekki hirði ég að rekja þessa eymdar- sögu lengra, — eftir þetta kom einokun
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168

x

Ægir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ægir
https://timarit.is/publication/584

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.