Ægir - 15.12.1959, Blaðsíða 97

ÆGIR — AFMÆLISRIT
95
snemma hér á landi. En lengi framan af
voru flestar síldai’verksmiðjurnar eign er-
lendra manna og má raunar segja, að út-
lendingar hafi átt geysisterk ítök í síldar-
iðnaðinum langt fram á þriðja áratuginn.
Stærsta skrefið í breytingaátt á þessu
sviði var stigið með byggingu síldarverk-
smiðja ríkisins á Siglufirði og síðar á
Raufarhöfn og Skagaströnd. Stofninn var
verksmiðjur erlendra manna, er ríkið
keypti. Jafnframt þessu, og að vísu nokkru
áður, hófust ýmsir einstaklingar handa á
þessum sama vettvangi. Þar sem fljótt lá
ljóst fyrir, að hér var um geysilega þýð-
ingarmikinn þátt þjóðarbúskaparins að
ræða, var strax er fært þótti ráðizt í stór-
fellda aukningu þessara atvinnutækj a, og
miklar vonir við það bundnar. En þær
brugðust því miður hrapallega vegna afla-
brests.
í þessu sambandi er rétt að minna á það,
sem skyldast er,en það eru lifrarbræðslurn-
ar. Lifur hefir lengi verið brædd hér á
landi, fyrst við frumstæð skilyrði, en í þeim
atvinnuvegi hafa þó sem í öðrum orðið
miklar framfarir, og þorskalýsið löngum
verið þýðingarmikill þáttur í útflutnings-
framleiðslunni. Þó er sá ljóður á, að víða
um land, þar sem lifrarmagn er lítið, hef-
ir lifrin ekki verið nýtt sem skyldi. Væri
æskilegt að gera athugun á því, hvort ekki
mætti safna þessari lifur saman t. d. í
strandferðaskipin, og bræða hana á einum
stað, t. d. í Reykjavík.
Hraðfyrstingin, er hún hófst, er eitthvert
þýðingarmesta framfaraspor, sem stigið
hefur verið varðandi íslenzka framleiðslu-
hætti. Er nú líka svo komið, að frysti-
iðnaðurinn er orðinn ein þýðingar-
mesta grein íslenzks atvinnulífs og hrað-
frystar fiskafurðir eru orðnar stærsti lið-
ur útflutningsins. Hefir þessi þáttur fisk-
vinnslunnar tekið stórstígum framförum
á skömmum tíma. Síldarfrysting fyrir er-
lenda markaði hér á Suður- og Vestur-
landi færist nú óðfluga í vöxt, er síld
veiðist, og getur orðið frystihúsunum á
þessu svæði mikil lyftistöng jafnframt
því, að hún auðveldar á margan hátt hina
síauknu síldarsöltun í þessum landshlut-
um.
Þá er þess að geta, að vinnsla hvers
konar fiskúrgangs, sem svo er nefndur,
er komin á hátt stig, og má margt í því
efni telja til algerra nýjunga. Verðmæta-
sköpun í þessari grein er mjög mikil, og
eru enda ekki mörg ár síðan þetta hrá-
efni fór svo til allt forgörðum.
Skreiðarvinnslan er ekki nýjung í ís-
lenzkum fiskiðnaði. En til skammt tíma
lá hún algerlega niðri, og það er fyrst nú
alveg seinustu árin, að hún verður áber-
andi mikill hluti útflutningsins.
Hér skal eigi fleira um fiskiðnaðinn
rætt, það munu aðrir gera rækilegar. Ég
vildi þó ekki ganga alveg framhjá þessum
þáttum sjávarútvegsins, því að þeir eru all-
ir meira og minna samofnir. Framför á
einu sviði hefir ýmist í för með sér fram-
farir á öðrum eða rekur á eftir þeim.
Eigi verður um bátaútveginn rætt án
þess að minnzt sé þeirra tímamóta, er Is-
lendingar hófu að nýju millilandasigling-
ar á eigin skipum. Reynslan hefir sýnt,
að það framtak hefir orðið þjóðinni giftu-
drjúgt. Bátaútvegurinn á að sjálfsögðu
hreint ekki lítið undir þeirri starfsemi.
Ber að fagna því, að stjórnarvöldin hafa
borið gæfu til að búa svo um hnútana,
að þessi grein sjávarútvegsins hefir ekki
orðið jafnhart út og aðrar greinar hans.
Það er nú e. t. v. að bera í bakkafullan
lækinn að drepa hér á sjálfstæðismál og
utanríkisþjónustu. Þó verður vart hjá því
komizt. Það er alkunna, að framfarir all-
ar og dugur með þjóðinni jókst stórlega,
er hún fékk sjálfstæði sitt 1918. Með lýð-
veldisstofnuninni og að vísu nokkru áður,
af sérstökum, kunnum ástæðum, taka Is-
lendingar að fjalla meira en áður og að
öllu leyti um utanríkismál sín og utan-
ríkisverzlun. Sú breyting hefir tvímæla-
laust orðið til mikillar blessunar. Hefir í
því efni sannazt spakmælið: Sjálfs er
höndin hollust. Hafa margir ágætir menn
lagt hönd á plóginn á þessu sviði. Að