Ægir - 01.02.1979, Síða 37

Ein ástæðan fyrir hinum tiltölulegu mikla afla á
þessum áratug hefur verið hin tiltölulega mikla
^fhrspurn eftir botnfiski í löndunum við N.-At-
antshafið sem hefur að nokkru leyti leitt til auk-
mnar sóknar. Verðið er þó ákveðið á frjálsum
•narkaði. Á það líka við innflutning A.-Evrópu-
rikja. Þó að verðið hafi hækkað töluvert, er það
e>nkennandi fyrir markaðinn að eftirspurn hefur
nukist hraðar en lífskjör hafa batnað. Af þeim
^ökum hefur einskonar þak myndast á verð sem
efur á síðustu árum - ásamt hækkandi rekstrar-
ostnaði, bæði launa og olíukostnaði,- leitt til
''ersnandi afkomu útgerðar. Þess ber að gæta að
®kkun olíuverðs leiddi ekki einungis til dýrara
eldneytis heldur einnig aukins tilkostnaðar við
v'eiðarfæri og aðrar olíutengdar afurðir.
frjálsræði það sem áður ríkti í fiskveiðum,
v°ru aflatakmarkanir ekki settar við möguleika
^tofnanna til að endurnýja sig, heldur stjórnuðust
Pær fremur af sambandinu milli gjalda og tekna,
Þ-e- verðinu sem markaðurinn ákvað. í mörgum
1 vikum var þetta samband samt sem áður oft rofið
ITleð opinberum styrkjum og niðurgreiðslum.
^nnað atriði sem hefur verið þungt á metunum
r að margar þjóðir hafa í vaxandi mæli starfrækt
v °idn .^ota a fjarlægum miðum, bæði fiski— og
^erksmiðjuskipa, svo og flutningaskipa. Þessi floti
mjög hreyfanlegur og getu flutt sig milli svæða,
y r sem mestur fiskur er á hverjum tíma. Fyrir
esturlönd, sem þurfa að taka til greina reksturs-
aj.s nað. er útgerð eins og að ofan greinir takmörkuð
samðandinu milli gjalda og tekna. Tæknifram-
r'. asamt auknum niðurgreiðslum og styrkjum
, ari ara> hafa hinsvegar dregið úr áhrifum mark-
drms til að koma á meiri jöfnuði. Fyrir löndin í
ljtaStnr~Evrópu, Sovétríkin, Kúbu, o.fl., sem ekki
hu i 3 ^ostna^ sem einhverja hindrun, skipta
að®t0^ ems °g arðsemi ekki máli. Áhersla er þar
-lögð á að ná settu marki við öflun matfanga
á | / PJóðirnar. f þessu sambandi máeinnigminnast
ag aunalönd, svo sem Kóreu og Taiwan.
ráð 'ta md d ar'ð 1977 sem uPPhaf almennra yfir-
^ a strandríkja yfir fiskveiðilögsögu Norður-
ar*tshafsins, þó að ísland hafi einhliða fært sína
ska' ^ sJÓmílur á árinu 1975. Eitt ár er of
þrórnrnur tím‘ til að geta dæmt um áhrif þessarar
að C^a *lvern'g hinir ýmsu markaðir eiga eftir
útfl re^tast °g hver framtíðarstaða rótgróinna
sarnt'h*11^8^11^3 ver®ur- Fiskveiðar á svæðinu hafa
Þó Pe§ar tekið þó nokkrum breytingum, jafnvel
strandríkin hafi í flestum tilfellum veitt er-
lendum þjóðum áframhaldandi veiðileyfi. Breyt-
ingin frá „frjálsum" til „stjórnaðra“ fiskveiða,
þar sem strandríkin hafa vald til að beina sókn frá
tegundum og svæðum, hefur leitt til verulegs sam-
dráttar afla margra tegunda, t.d. á íslenskum, kana-
dískum og bandarískum miðum. Þessi samdráttur
hefur að öllu leyti komið niður á afla erlendra
ríkja, er þessi mið hafa sótt. Hinsvegar hefur á
sama tíma orðið breyting til batnaðar fyrir flota
þessarra strandríkja og aflaaukning bæði hlutfalls-
lega og að magni til.
Þegar íhugaðar eru verndaraðgerðir til að endur-
reisa fiskstofnanna eru einkum tvö atriði sem taka
þarf tillit til: a) líffræðileg og b) efnahags- og
félagsleg. Líffræðilegu þáttunum má einnig skipta í
tvennt, annarsvegar aðgerðum til að byggja upp
stofnana og hinsvegar hver sé hagkvæmasta sam-
setning stofnanna á svæðinu í framtíðinni.
Ef litið er á verndunarsjónarmiðin, eru mögu-
leikar ríkja til að grípa til nauðsynlegra aðgerða
mismunandi miklir. ísland, Kanada og að nokkru
leyti Bandaríkin ráða að verulegu leyti yfir svæðis-
bundnum stofnum og geta stjórnað sókninni eftir
þoli stofnanna á hverjum tíma. önnur lönd eins og
Noregur og Efnahagsbandalagslöndin hafa sameigin-
legar auðlindir og þurfa að reka sameiginlega
stefnu til að tryggja að fiskurinn fái að hrygna
og vaxa og ganga frá hrygningar- o'g uppeldis-
stöðvum á einu svæði til fæðuöflunar á öðru. í
báðum tilfellum verður að reyna að reikna út og ná
samkomulagi um leyfilegt heildarveiðimagn hverrar
tegundar með tilliti til stærðar stofnanna á hverjum
tíma. Þetta magn verður ekki þekkt nákvæmlega
fyrir flestar tegundir, en tölfræðilegar upplýsingar,
sem hefur verið safnað í mörg ár, eiga að gefa
einhverjar hugmyndir um hvað stofnarnir geta gefið
af sér, ef þeir fá tíma til að byggja sig upp í
hámarksstyrkleika.
Hér kemur síðara líffræðilega atriðið inn í
myndina. Fiskifræðingar hafa uppgötvað, að þrátt
fyrir minnkandi stærð ýmissa stofna er heildar
lífmassinn í sjónum tiltölulega stöðugur og að aðrar
tegundir taka við stöðu þeirra ofveiddu bæði í
stærð og fæðumöguleikum. Þetta er að miklu
leyti afleiðing þess að þegar tegundir sem mikið
hefur verið sótt í, eins og t.d. þorskur, síld o.fl.
minnka, fá aðrar tegundir sem mynda fæðu þessara
stofna, tækifæri til að stækka, og einnig vegna ein-
faldrar hlutverkaskiptingar þar sem tegundir eins og
makríll og sandsíli taka að einhverju leyti við af
síldinni t.d.
ÆGIR — 81