Ægir - 01.10.1993, Side 30

Eövarö T. Jónsson er að góöu
kunnur hér á landi fyrir
fréttir og fréttaskýringar um
fœreysk málefni í útvarpi og
sjónvarpi.
Kjartan Hoydal
fiskimálastjóri: „Fiskvinnsl-
an hefur ekki skapað fjár-
magn - hún hefur þurft á
fjármagni að halda. Samfé-
lagiö varö að taka lán til þess
að fjármagna þaö sem fisk-
vinnslan gat ekki gefiö því.
Styrkimir hafa þess vegna
ekki bjargað helsta atvinnu-
vegi þjóðarinnar heldur eyði-
lagthann."
Lcmdssjóður í hœttu
Það voru ekki aðeins skipin sem
lifðu á velvild landssjóðs. Árið 1984
gaf vinnuhópur út skýrslu um stöðu
frystihúsa og fiskvinnslu. Skýrslan
sýndi að eigið fé í frystihúsum var lít-
ið og oft neikvætt. í ljós kom að frysti-
hús sem höfðu neikvætt eigið fé uppá
hundruð milljóna króna héldu áfram
rekstri eins og ekkert hefði í skorist.
Vinnuhópurinn benti á að landssjóð-
ur væri oft hinn eini af lánardrottnum
frystihúsanna sem ætti á hættu að
tapa fé ef illa færi. Þrátt fyrir það hélt
landssjóður áfram að veita illa stæð-
um og illa reknum frystihúsum
kreppuhjálp.
Enginn árangur
Árið 1988 barst landsstjórninni
ennþá alvarlegri viðvörun. Hún hafði
beðið endurskoðunarfyrirtæki Carls
Wilhelms Weihe að kynna sér stöðu
frystihúsanna og semja um hana
skýrslu. Könnunin leiddi í ljós að ekki
eitt einasta frystihús í landinu sýndi
árangur á ársskýrslum sínum. Ekkert
frystihús hafði ráð á að greiða afborg-
anir af gömlum skuldum og í árslok
1988 námu skuldir húsanna 8,5 millj-
örðum króna.
En þótt sýnt væri fram á að frysti-
húsin gætu annað miklu rneira magni
en þau gátu fengið og þótt sérhvert
þeirra skuldaði að meðaltali 600 millj-
ónir króna og þótt ekkert þeirra hefði
ráð á að greiða vexti eða afborganir af
lánum virtist ekkert því til fyrirstöðu
að þau fengju fyrirgreiðslu frá fær-
eysku bönkunum.
Blindir bankamenn
Steingrímur Nielsen, bankastjóri
Sjóvinnubankans, sagði í október
1992 eftir fyrsta gjaldþrot Sjóvinnu-
bankans: „Ég veit ekki hver hefði get-
að sagt fyrir um þetta - bankastjórnin
gat það ekki. Og ég get bætt því við að
allt fram til 1991 gekk rekstur flestra
frystihúsanna vel."
Færeyskir bankastjórar tjáðu dönsk-
um hagfræðingum árið 1989 að það
væri hvorki nauðsynlegt né ráðlegt að
afskrifa skuldir í sjávarútvegi. Frá því1
byrjun árs 1993 hafa færeyskir og
danskir bankamenn lítið annað haft
fyrir stafni en finna leiðir til að mæta
gjaldþrotum í sjávarútvegi og afskrifa
skuldir fiskvinnslufyrirtækja.
Andras Kristianssen sjávarútvegs-
fræðingur hefur líkt styrkjum til veiða
á verðlitlum fisktegundum við at-
vinnuleysisbætur til fiskvinnslunnar.
Kristianssen segir: „Það vekur furðu að
menn hafa aldrei litið um öxl og spurt
sjálfa sig hvort rétt hafi verið að veita
atvinnuvegunum þennan styrk. Hvað
höfum viö fengið fyrir hann?
hvaða gagni hefur hann komið okk-
ur? Hvorki stjórnmálamenn né at-
vinnurekendur hafa viljað ræða þetta,
allra síst hinir síðastnefndu."
Hagsmunatengsl
Andras bendir á að í sjávarútvegs-
nefnd lögþingsins hafi einnig setið ut-
gerðarmenn og frystihúsaeigendur -
þeir hinir sömu og taka áttu ákvarð-
anir um að skera niður styrkjakerfið-1
sjávarútvegsnefnd áttu útgerðarmeru1
sem sagt að taka ákvarðanir urn að
kippa fótunum undan sjálfum sér og
draga úr eigin starfsemi. Eins og nætn
má geta tókst yfirleitt að fresta slíkum
ákvörðunum meðan leitað var ann-
arra lausna.
Rétt vara - rétt verö
Hann segir einnig að meginástæð-
an fyrir því að færeyska fiskvinnslan
tórði svo lengi sem raun bar vitni haf'
verið sú að hún var liður í kerfi seff>
tryggði framleiðendum hagnað ef Þeir
framleiddu ákveðna vöru. Um leir>
440 ÆGIR OKTÓBER 1993