Ægir - 01.10.1993, Síða 45

yröi til aö varðveita lagskiptingu í
yfirborðssjónum.
Skammvinn SA- eða A-átt
gerir lítið
Þær veðurlagsforsendur sem hér
hafa verið taldar upp eru vitanlega
ekki allsráðandi þau ár sem skoðuð
eru. Þó að N-áttir og háþrýstisvæði
Seu vissulega áberandi öll árin í
einni eða annari mynd finnast frá-
Vlk, einkum eru kaflar inn á milli
nreð lægðagangi fyrir sunnan land.
há er vindur gjarnan SA- eða A-
stæður úti fyrir Suðurlandi. Hvass-
v*hri af þessari átt eru oftast nær
skammvinn og lýkur slíkum
l^gðagangi alloft með NA- eða N-
att- SA- og A- frávikin eru sérstak-
*ega áberandi árin 1964 og 1970,
en síður hin tvö. Eitt er þó sameig-
'nlegt fyrir öll þessi ár. Hvassviðri
eha stormar af suðri eða suðvestri
h°nia aldrei fyrir. Sú staðreynd
skiptir ef til vill mestu máli eins
°§ síðar verður vikið að.
Samanburður við risaárganga
fyrr á öldinni
hrátt fyrir að úrtakið hér ein-
skorðist við árin eftir 1960, er þó
atar forvitnilegt að fá samanburð
v’h risaárgangana þrjá á þessari
°ld9. Þessir árgangar eru 1922,
1924 og 1945. Bera þeir höfuð og
herðar yfir alla aðra og er þorskár-
§angurinn 1922 t.d. álitinn hafa
verið 1300 millj. nýliða, eða rúm-
*ega þrisvar sinnum stærri en þeir
argangar eftir 1960 sem skoðaðir
eru9- Einkum eru það gríðarlegar
^r®nlandsgöngur sem gera það að
Verkum að þessir þrír ('22, '24 og
45)
eru þeir alstærstu á öldinni,
en íslenski hluti þeirra var einnig
ahtinn stór. Góð uppeldisskilyrði
Vlh Grænland auk stærðar hrygn-
ingarstofnsins eru einkum taldar
ástæður fyrir risaklaki þessara ára.9
Árið 1922 gerði hvassa SV-átt
þann 20. apríl, en síöan tóku N-
lægir vindar við og héldust þeir út
mánuðinn. SA- og A-áttir voru síð-
an ríkjandi fyrstu dagana í maí og
var vindur mestur metinn 7 vind-
stig á Stórhöfða.
Árið 1924 var N- og NA-þræs-
ingur með litlum hléum allan tím-
ann frá 20. apríl til 7. maí.
1945 var vindur breytilegur, þó
var fimm daga langur kafli á miðju
tímabilinu með N-lægum vindum
eða hægviðri (áberandi Græn-
landshæð). Svipaður kafli var aftur
í lok tímabilsins. Hvassast var 8
vindstig í háaustanátt (Stórhöfði).
Veðurlagið að vori þessi þrjú ár
hlýtur að styðja tilgátuna um sam-
spil veðurs og góðrar nýliðunar.
Tíöarfarió aö vori
undanfarin ár
Hafrannsóknastofnun hefur
mælt frekar lélega eba jafnvel mjög
lélega nýliðun allt frá 1986. Að
vísu gefur seibavísitala í ár vonir
um að 1993-árgangurinn geti orðiö
meðalstór. Ekki þarf að fletta lengi
í veðurkortum til að sjá misrnun-
inn á tíðarfarinu þessi „lélegu" ár
og hins vegar „góbu" árin hér að
framan. Einkennandi fyrir þessi sjö
ár (1986-1992) eru umhleypingar,
tíðir stormar og lítib um N-læga
vinda. Einna rólegast var 1991
dagana 20. apríl til 7. maí, en 1992
mældust 9 vindstig eða meiri vind-
ur í átta daga af þessum átján á
Stórhöfða (NV-, N- og NA-átt er þá
ekki talin með).
Hvað klakið 1993 áhrærir er
óhætt að fullyrða ab veðurlagiö
það vor gefi þá vísbendingu að
enginn stórárgangur sé á ferðinni.
Veðurforsendurnar geta aðeins gef-
ið vísbendingar um stóru árgang-
ana að svo komnu máli, en ef til
vill mætti með nánari athugun og
rannsóknum finna fylgni milli
veburs á hrygningarslóð og mis-
heppnaðs klaks. Þó verða aðrir
þættir en vindar og veður að teljast
meiri áhrifavaldar þegar klakið
misferst. Þá er einkum átt við
stærð hrygningarstofns og al-
mennt árferði í sjónum umhverfis
landið.
Ýmsar vangaveltur
Eitt er það ár sem vindafar á
Stórhöfða gaf tilefni til vel heppn-
aðs klaks en árgangurinn reyndist
síban vera lélegur. Hér er átt vib
1979. Það vor var eitt hið allra
kaldasta á öldinni og í kjölfar haf-
íss fylgdi sjávarkuldi fyrir norban.
Afleiðing kuldans var m.a. sú að
Ölfusá og Þjórsá skiluðu ekki fram
leysingavatni svo nokkru nam fyrr
en langt var komiö fram á sumar.
Rennslisgögn voru þó ekki skoðuð
heldur er hér um hreina ágiskun
ab ræða. Hafi framburður ánna
tveggja verið lítill er ósennilegt að
hitaskiptalag hafi myndast nógu
snemma í þeim kuldum sem ríktu
þetta vor. Hitinn á Stórhöfða var
0,7° undir meðallagi í apríl, en 3,7°
í maí. (Enn stærra hitafrávik var á
Eyrarbakka.)
Þó að margsinnis hafi verið
bent á mikilvægi stöðugleika í yfir-
borðslögum sjávar meöan á hrygn-
ingu stendur og í kjölfar hennar
getur viss lóðrétt blöndun vegna
vinds haft gób áhrif. Þörungagróð-
ur þarf t.a.m. á næringarsöltum að
halda sér til fjölgunar og ganga
þau fljótt til þurrðar í yfirborðslög-
unum þar sem sólarljóssins gætir.
Blöndun við dýpri lög þarf því að
ÆGIR OKTÓBER 1993 455