Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Blaðsíða 8

til tekizt eftir því á hvaða þróunarstigi brezkrar stjórn-
skipunar fyrirmyndarinnar hefur verið leitað, og stund-
um hefur verið um beinan misskilning að ræða.
T. d. er talið, að hinn mikli franski stjórnspekingur
Montesquieu, en 1955 var einmitt þess minnzt, að liðin
voru 150 ár frá dauða hans, hafi að nokkru misskilið hina
brezku stjórnskipan. Hann hafi gert meira en rétt var úr
skiftingunni milli hinna þriggja höfuðgreina ríkisvalds-
ins, þ. e. í löggjafarvald, framkvæmdarvald og dómsvald,
er væru í höndum þriggja ólíkra aðila eða valdhafa. Kenn-
ingar Montesquieus hafa haft mjög mikil áhrif, og komu
þau þegar fram við mótun stjórnskipunar Bandaríkj-
anna á síðari hluta 18. aldar. Um þær mundir var það og
engan veginn orðin viðurkennd regla í Bretlandi, að þing-
ið skyldi ráða því, hver færi með ríkisstjórn, heldur taldi
konungur það enn á valdi sínu.
Allt átti þetta ríkan þátt í því, að Bandaríkin greindu í
stjórnskipan sinni alveg á milli þings og stjórnar. Því að
stjórnin skyldi tilnefnd af forsetanum, sem kosinn er al-
mennum kosningum með sérstökum kjörmönnum og þarf
ekki traust þingsins til að halda stöðu sinni. 1 Englandi
fór þetta á annan veg. Krúnan missti smám saman öll
völd um það, hverjir færu með ríkisstjórnina, og er nú
svo komið, að neðri deild þingsins ræður því ein. Svipaður
háttur hefur komizt á í samveldislöndum Biæta og víðast
í Norðurálfu, þar sem frjálslegir stjórnarhættir hafa verið
teknir upp.
Þjóðir Norðurálfu öðluðust flestar stjórnfrelsi — þær,
sem því hafa náð — í baráttu gegn sterku konungsvaldi og
fengu það yfirleitt ekki fyrr en neðri deildin brezka var
búin að ná til sín megin-ráðum um skipun ríkisstjórnar.
M. a. af þeim sökum þótti það hvarvetna sjálfsögð krafa,
að þjóðþingin fengu úrslita-ákvörðunarvald um val ríkis-
stjórnar, þ. e. a. s., að eiginlegt þingræði væri viðurkennt.
Það er kunnara en frá þurfi að seg.ia, að fyrst eftir að
Alþingi íslendinga var endurreist hafði það ekki löggjaf-
2