Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Blaðsíða 25

sept. n. k. en þá höfðu flokkarnir undanfarið unnið nð því
að mynda þingræðisstjórn en ekki tekist.
Sú staðreynd talar og sínu máli, að eftir að ríkisstjóri
var orðinn forseti, reyndi hann önnur úrræði en hann
hafði gert 1942, greip t. d. ekki aftur til myndunar utan-
þingsstjórnar 1944, þó að þingið myndaði ekki stjórn fyrr
en rúmum mánuði eftir lausn utanþingsstjórnarinnar.
né myndaði hann slík stjórn 1940. Þá sagði stjór'n Ölafs
Thors af sér hinn 10. okt., en ekki tókst að mynda nýja
stjórn fyrr en 4. febrúar 1947, þegar stjórn Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar tók við. Þá liðu sem sagt nær 4 mári-
uðir þangað til ný stjórn var mynduð, en 1942 hafði verið
gripið til utanþingsstjórnar eftir rúman mánuð.
Eftir að stjórn Stefáns Jóhanns Stefánssonar fékk lausn
2. nóv. 1949 reyndist ógerlegt að mynda meirihlutastjórn
að sinni. Varð þá að ráði,. að Sjálfstæðisflokkurinn fékk
möguleika til myndunar minnihlutastjórnar. Var það í
fyrsta sinni, sem sú leið var reynd. Sumir héldu því þá
fram, að Framsóknarflokkurinn ætti að hafa forgang um
þetta, því að hann hafði unnið mest á við kosningarnar
1949. En Sjálfstæðisflokkurinn var stærri og kvaddi for-
seti hann sem sagt fyrstan til, og myndaði Ölafur Thors
minnihlutastjórn hinn 6. des. 1949. Sú stjórn fékk lausn
2. marz 1950 eftir að samþykkt hafði verið á hana van-
traust, sem flutt var af Framsóknarmönnum. Er enn
reyndist erfitt um myndun meirihlutasjórnar, var forseti
kominn á fremsta hlunn með að láta mynda utanþings-
stjórn, en í þeim svifum tókst stjórnarmyndun Steingríms
Steinþórssonar, og hafa síðan setið ríkisstjórnir, sem
stuðst hafa við eindreginn meiri hluta Alþingis.
Það er því ljóst að eftir reynslu áranna 1942—1944 ráð-
gerir forseti á ný utanþingsstjórn þá fyrst, þegar reynt
er að minnihlutastjórn fær ekki staðizt og stjórnarmynd-
unarþófið hafði raunverulega varað marga mánuði.
Svo sem af framansögðu sést hefur oltið á ýmsu um
stjórnarmyndanir á því rúmlega hálfrar aldar-bili, sem
19