Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Blaðsíða 24

Nokkuð annars eðlis en þó svipuð vav aðferðin, þegar
Jón Magmisson andaðist sumarið 1926. Þá var Jóni Þor-
lákssyni 8. júlí falið forsætið fyrst um sinn. Þegar Alþing'.i
kom saman á næsta ári gaf hann þvi frest áður en lagt
yrði til, að hann yrði skipaðui' reglulegur forsætisráðherra
og var það gert 27. marz 1927.
Þegar vald þjóðliöfðingja var flutt inn í landið varð
ríkisstjóri afskiptasamari um þetta en konungur hafði
verjð. Það kom þegar fram, er stjórn Hermanns Jónasson-
ar baðst lausnar 21. okt. 1941, því að þá tók ríkisstjóri sér
frest áður cn hann féliist á lausnarbeiðnina og gerði það
ekki fyrr en 7. nóvember n. k., og var stjórnin svo end-
urskipuð óbreytt hinn 18. nóvember.
Miklu meiri urðu afskipti ríkisstjóra ári síðar. Þá baðst
stjórn Ólafs Thors lausnar hinn 14. nóv., en hinn 16. des.
n. k. skipaði ríkisstjóri utanþingsstjórn Björns Þórðarson-
ar. Sú stjórn liafði aldrei stuðning Alþingis og verður
þess vegna ekki kölluð þingræðisstjórn. Hins vegar vék
lnin jafnskjótt og Alþingi kom sér saman um stjórnar-
myndun, sem var ekki fyrr en 21. okt. 1944, og hafði m. a.
s. nokkru áður eða hinn 16. sept. fengið lausn. Þar sem
Alþingi hafði í hendi sér að mynda ríkisstjórn, hvenær
sem var á þessu tímabili, verður hins vegar ekki talið, að
þingræðið hafi beint verið brotið með myndun hennar eða
tilvist. Hitt er annað mál, hvort þetta hafi verið hentasta
ráðið til að knýja þingið til að fullnægja skyldu sinni um
stjórnarmyndun. Skal ég ekki hér leggja dóm á það en
minni aðeins á ummæli forsætisráðherra utanþingsstjórn-
arinnar, Björns Þórðarsonar, er hann lýsti þingfundum
fiæstað eftir lýðveldisstofnunina 1944. Þá sagði hann ,,—
— ég er þess ekki sérstaklega fylgjandi að stjórn og þing
mæti aftur undir sömu kjörum og áður. Ég vil óska þess,
að Alþingi gæti myndað sterka stjórn, ekki hégómatild-
ursstjórn, heldur stjórn, sem hefði vilja og getu til þess
að leysa vandamálin." Stjórn hans sagði síðan af sér 16.
18