Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Blaðsíða 23

voru gerö. J’i'átt fyi ir þessar ráðagerðir, verður að tel.ja
þennan mun mjög óljósan og lítilsvirði. Kom það t. d.
glögglega fram í árslok 1919, þegar dómsmálaráðherra
stjórnar, er beðizt hafði lausnar og hlotið hana nokki um
mánuðum áður, veitti öll dómaraembættin í hinum ný-
stofnaða hæstai'étti íslenzka ríkisins. Fleiri dæmi um þýð-
ingarmiklar athafnii' slíkra st.jórna mætti nefna, þótt ekki
sé tóm til þcss hér. Vízt er það, að þingrof, sem gcrt væri
að tillögu þvílíkrar stjórnar væi i formlega gilt. Hitt kann
að vera, að forscti hafi meira frjálsræði gagnvart slíkri
tillögu, ef hún kemur frá stjórn, sem búið er að veita
lausn , en ella.
Þá er komið að því hver úrræði þ.jóðhöfðinginn eigi að
hafa, ef þingið gefst upp við myndun ríkisstjórnar eða
tekst það ckki innan hæfilegs tíma. Á meðan konungur
fór með völd var það föst venja hans að láta hina gömlu
stjórn sitja þangað til önnur ný væri mynduð, og þurfti
þá stundum að bíða mörgum mánuðum saman. Hanncs
Hafstcin lagði t. d. fram lausnarbeiðni sína í apríl 1914,
en Sigurður Eggerz tók við 21. júlí s. á. Enn lengri bið
varð, þegar Sigurður Eggei'z sagði af sér 30. nóvember
1914, því að Einar Arnórsson var ekki skipaður í hans
stað fyrr en 4. maí 1915. í hvorugu þessu tilfelli var hin-
um fyrra ráðherra veitt lausn fyrr en eftirmaður hans tók
við. Hins vegar fékk Jón Magnússon og stjórn hans lausn
12. ág. 1919 og var ný stjórn undir forystu sama manns
ekki mynduð fyrr en 25. febrúar 1920. Enn lengri tími
leið þó frá því að stjórn Ásgeirs Ásgeirssonar fékk lausn,
sem var 16. nóv. 1933, þar til ný stjórn var skipuð hinn
29. júlí 1934 undir forsæti Hermanns Jónassonar. Þessi
aðferð hlýtur mjög að hcrða á Alþingi um stjórnarmynd-
un, því að hún sýnir svo skýrt sem verða má, að leiðin fyr-
ir Alþingi til þess að losna við hina fyrri stjórn er sú, að
mynda aði'a nýja. Hlutverk þjóðhöfðing.jans er þá fyrst
og fremst það að sjá um, að allt fari löglega fram og í
samræmi við réttar reglur.
17