Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Blaðsíða 10

ið fram, að þingræði skuli vera, heldur hefur það verið
leitt af ákvæðum stjórnlaganna, einkanlega því fyrirmæli,
sem þó var fyrst berum orðum tekið fram í stjórnar-
skránni frá 1920, að stjórnskipulagið skyldi vera þing-
bundin konungsstjórn. Og 1944 var því breytt í: „Island
er lýðveldi með þingbundinni stjórn". Hér hafa fleiri á-
kvæði stjórnarskrárinnar þýðingu, en það yrði of flókið
mál og langt að rekja þau að þessu sinni. Endahefurenginn
ágreiningur verið um þá tilætlan allt frá gildistöku stjórn-
skipulaganna frá 1903, að hér skyldi vera þingræði, þó að
alla skilgreiningu á, hvað í því hugtaki felst, vanti í stjórn-
lög landsins og önnur lagaákvæði. Hins vegar er hugtak-
ið auðvitað skýrt í stjórnlagafræðinni og er meginregla
þessu sögð sú í þeirri kennslubók, sem lengst hefur verið
notuð í þeirri fræðigrein hér við háskólann,aðengan skyldi
skipa ráðherra, nema hann hafi stuðning meirihluta lög-
gjafarþingsins." Þessi stjórnarháttur var upptekinn hér
1. febrúar 1904, þegar hinn fyrsti innlendi ráðherra Is-
lands tók við embætti, og þeim hætti hefur átt að fylgja
síðan. Um það liefur hins vegar verið deilt, hvort svo hafi
ætíð verið gert og þingræðið hafi verið rétt framkvæmt.
Ekki er tiltökumál, þó að ýms vafa-atriði hafi vaknað, þar
sem hugtakið er harla óákveðið, og sem sagt sjálft ekki
einu sinni berum orðum nefnt í stjórnarskránni.
Því meira er um það vert að athuga, með hverjum hætti
framkvæmd þingræðisins hefur orðið hér á landi. Ef og að
svo miklu leyti, sem fastar venjur hafa komizt á, verður
að telja þær bindandi um framtíðina á meðan bókstaf
stjórnarskrárinnar er ekki breytt eða fyllri ákvæði sett
þar en nú eru um þessi efni. Og jafnvel þótt ekki sé um
fasta venju að ræða hafa fordæmin mikla þýðingu til leið-
beiningar.
Um skipun ráðherra er svo kveðið á í stjórnarskránni.
að fcrseti og áður konungur, skipi þá, að sjálfsögðu með
atbeina, meðundirskrift og á ábyrgð ráðherra. En úr því
4