Tímarit lögfræðinga - 01.01.1956, Blaðsíða 21

eiginleg ábyrgð ráðherra á stjórnarathöfnum kemur og til
greina í miklu fleiri tilfellum en þessum og er ekki færi
á að rekja það hér. Engu að síður er sem sagt formlega
hægt að lýsa vantrausti á einstökum ráðherrum. 1 fram-
kvæmd er þó oft hæpið, að slíkt megi verða. Hitt er miklu
sennilegra, að stjórnin öll yrði að segja af sér, ef svo
færi, að slik tillaga væri samþykkt. A. m. k. verður ekki
komizt hjá þvi með loðnum yfirlýsingum, að ef menn vilja
stjórn, sem ekki fær staðizt, nema þeim ógeðfeldir aðilar
standi að henni eða taki þátt í henni, þá verða þeir þar
að kingja hinu súra með hinu sæta. Fer þá eftir smekk
manna, hvort þeir vilja láta á sér sjá eða ekki. Eins fer
það eftir mati ráðherra, hversu linur stuðningurinn má
vera til þess, að hann telji sér sætt.
Vantrauststillögu á stjórn Ólafs Thors vorið 1942 var
t. d. vikið frá með rökstuddri dagskrá, þar sem segir að
„Alþingi telur ástæðulaust að láta atkvæði ganga um til-
löguna." 1 þessu fellst engu að síður nægilegur stuðning-
ur, þar sem vitnað er til framgangs stjórnarskrárbreyt-
ingarinnar, en meiri hluti Alþingis hafði fyrirfram sam-
ið um að verja stjórnina vantrausti þangað til það mál
væri gengið fram. Mun linari var stuðningurinn við stjórn
Sigurðar Eggerz 1923, er vantrausti á hana var vikið frá
með 20 atkv. gegn 5 á þann veg, að með tilliti til þess, að
Alþingi hefði staðið nærfellt 3 mánuði, þinglausnir á-
kveðnar og kosningar fyrir dyrum, „finnur þingið ekki
ástæðu til að afgreiða þessa tillögu."
Þótt bein þýðing vantraustsyfirlýsinga hafi ekki reynzt
ýkjamikil hér á landi, fer ríkisstjórn oft frá vegna þess
að fylgi hennar er þorrið. Getur þar margt komið til
greina. Ósigur við kosningar, breytt atvik að öðru leyti,
ágreiningur um málefni og fleira.
Áhrif kosninga eru hér mest, því að segja má, að hverj-
ar einustu almennar kosningar hafi leitt til stjórnarbreyt-
inga, annað hvort á undan eða eftir, strax eða skjótlega.
15