Tímarit lögfræðinga - 01.01.1962, Side 40

yfir íslenzkum höfðingjum, sem sumir voru hirðmenn
lians og honum því hollustuskyldir, og norskum biskup-
um á Islandi og áhrifum á verzlun og siglingar til að
efla þá til valda, sem honum liöfðu lieitið trúnaði, en eyða
völdum hinna, er hann ekki treysti. Til beinnar valdbeit-
ingar norskra umhoðsmanna konungs hér á landi kom
ekki. Konungur lét sér nægja að halda þeim örfáu ís-
lendum, sem hann vildi ekki að færu til íslands, kyrr-
um í Noregi og beitti a.m.k. oftast íslendingum eða bisk-
upum landsins fyrir sig, þegar hann þurfti stuðnings
við til kvaðningar manna frá Islandi til Noregs. Um eigin-
lega valdbeitingu konungs, sem neyddi Islendinga til
samningsgerðar, er þess vegna ekki að ræða. Manni flýg-
ur þó í hug, hvort það hafi einungis verið tilviljun, að
Hákon konungur fór herför vestur um haf til norðan-
verðra Bretlandseyja 1263. En svo er að sjá sem sú her-
för hafi verið undirbúin í skyndi og geti þess vegna
ekki verið því til að dreifa, að hún hafi verið ráðgerð
áður, að undirbúningur liennar hafi þá miðazt við ís-
land. Einhverjar bollaleggingar liafa þó vafalaust áður
átt sér stað um slíkt stórræði, og kynni ráðamenn á Is-
landi að hafa verið látnir gruna, að þangað væri herför
heitið, svipað og ráðgert hafði verið að senda lið til Is-
lands 1220, þegar Snorri fyrst flæktist í mál konungs og
Skúla jarls. Ekkert verður þó á slíkum getgátum byggt.
Islendingar tóku ákvörðun sína knúnir af sterkum rök-
um, en ekki beygðir af hervaldi. Málin höfðu lengi þró-
azt í þessa átt, en Hákon varð ekki konungur Islands
fyrr en með sáttmálanum og hollustueiðunum, er svarn-
ir voru frá 1262—1264. Áherzlan, sem konungur lagði
á að fá þá eiða, sýnir, að hann taldi sér þörf á þeim, og
þangað til þeir voru unnir, voru Islendingar ekki skyldir
til að sýna konungi hollustu eða gjalda honum ævin-
Iegan skatt.
Það, sem Hákon konungur sóttist eftir og Islendingar
undirgengust, var að sverja Hákoni konungi og Magnúsi
38
Timarit lögfræðinga