Tímarit lögfræðinga - 01.12.1973, Qupperneq 54

Of langt mál yrði að rekja hér starfsemi Sambands íslenskra sveitarfélaga
til nokkurrar hlítar. Verður því að stikla á stóru. Það hefur verið skoðun sam-
bandsins, að endurskoða þyrfti umdæmaskiptingu sveitarfélaganna í því
skyni að stækka og efla sveitarfélögin, en mörg þeirra eru, svo sem kunnugt
er, mjög fámenn og þar af leiðandi vanmegnug fjárhagslega til stærri átaka.
Fyrir frumkvæði sambandsins skipaði félagsmálaráðherra, en undir hann
heyra sveitarstjórnarmál, nefnd vorið 1966 til að endurskoða skiptingu lands-
ins í sveitarfélög. Þá var nefndinni einnig falið að athuga, hvort ekki væri
rétt að breyta sýslufélagaskipuninni, með það fyrir augum að taka upp stærri
lögbundin sambönd sveitarfélaga en sýslufélögin. Á vegum nefndarinnar voru
þessi mál könnuð allýtarlega og samdi nefndin frumvarp til laga um sam-
einingu sveitarfélaga, sem miðaði að því að greiða fyrir sameiningu. Varð
það frumvarp að lögum. Hins vegar hefur lítið gerzt í sameiningarmálum,
eftir að nefndin lauk störfum. Aðeins ein sameining sveitarfélaga hefur átt
sér stað (Eyrarhreppur og ísafjarðarkaupstaður). Á undanförnum árum og
áratugum hefur stórfelld sameining sveitarfélaga átt sér stað á öllum hinum
Norðurlöndunum. Þar er víða talið, að lágmarksstærð sveitarfélaga, hvað fólks-
fjölda snertir, ætti að vera 6000 manns.
Á undanförnum árum hafa verið stofnuð svonefnd landshlutasamtök sveit-
arfélaga í kjördæmum landsins. Hafa sex slík samtök verið stofnuð í öllum
kjördæmum utan Reykjavíkur. Á Norðurlandi ná samtökin yfir bæði Norður-
landskjördæmin. Þessi samtök eru frjáls hagsmunasamtök allra sveitarfélaga
í kjördæmunum, kaupstaða og hreppa, og er þeim ætlað að vinna að sam-
eiginlegum hagsmunamálum viðkomandi sveitarfélaga og landshluta, þ. á m.
í atvinnumálum og menningarmálum. Enn fremur er þeim ætlað að vinna að
gerð landshlutaáætlana í samvinnu við Framkvæmdastofnun ríkisins. Allmikið
hefur verið rætt um framtíðarstöðu landshlutasamtakanna, hvort þau ættu
að verða með svipuðu sniði framvegis eða hvort gera ætti þau að lið í stjórn-
kerfinu. í því sambandi hefur risið sú spurning, hvort landshlutasamtökin
ættu að yfirtaka verkefni sýslufélaganna að einhverju eða öllu leyti. Fram
er komið á Alþingi frv. til laga um breytingu á sveitarstjórnarlögunum nr.
58/1961 með ákvæðum um landshlutasamtök sveitarféiaga, en þar er kveðið
á um hlutverk þeirra með áþekkum hætti og það er nú.
Á liðnu sumri skipaði félagsmálaráðherra nefnd til að endurskoða sveit-
arstjórnarlögin. Skal nefndin m. a. gera tillögur um stöðu landshlutasamtak-
anna og sýslufélaganna. Formaður nefndarinnar er Hjálmar Vilhjálmsson, fv.
ráðuneytisstjóri. Af hálfu sambandsins eiga sæti í nefnd þessari: Páll Líndal
borgarlögmaður, formaður sambandsins, og Ölvir Karlsson oddviti.
Um þessar mundir er stjórn sambandsins að senda frá sér til umsagnar
allra sveitarstjórna í landinu bráðabirgðagreinargerð og tillögur varðandi
verkaskiptingu ríkisins, sveitarfélaganna og landshlutasamtaka þeirra. Slíka
greinargerð sendi sambandið frá sér í janúar 1970. i henni var ekki fjallað
um landshlutasamtökin. Sumar af þeim tillögum, sem þar voru settar fram,
eru þegar komnar til framkvæmda, s. s. að ríkið hefur yfirtekið allan kostnað
við löggæslu í landinu svo og allan kostnað við lífeyristryggingar.
! þessum nýju tillögum er m. a. lagt til, að verkaskiptingin milli ríkisins,
sveitarfélaganna og samtaka þeirra verði tekin til heildarendurskoðunar og
gerð einfaldari og gleggri en nú er. Við þá endurskoðun verði stefnt að því,
52