Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Blaðsíða 21

gr. samt til álita. Eðlilégra er þó kannski að beita 257. gr. auk ákvæðis
í lögreglusamþykkt.
Síðari verknaðarliður 231. gr. felst í því, að maður synjar að fara
burt, þegar skorað er á hann að gera það, sbr. Hrd. XXXI, bls. 203.
Virðist mega skýra andlagið rýmra hér. Telja má það brot gégn 231. gr.,
ef maður neitar að víkja úr stigagangi, einkagarði, verksmiðju svo og
kvikmyndahúsi, veitingahúsi eða öðrum opinberum samkomustöðum,
einkum þegar komið er að lokun þessara staða. Ekki breytir það
neinu, þótt hinn brotlegi hafi upphaflega komið löglega á staðinn.
4) Refsileysisástæður. Verknaður skv. 231. gr. verður að vera heim-
ildarlaus, svo sem kemur fram í ákvæðinu sjálfu. Oft er alveg ljóst
eftir eðli máls eða venju, hvort heimild skortir, en stundum má byggja
á skýru banni við aðgangi óviðkomandi manna. Ýmsar ástæður geta
réttlætt för inn í hús eða farartæki annars manns. Áður var minnzt á
húsleit í þarfir opinberrar rannsóknar á ætluðum afbrotum, sbr. um ólög-
mæta leit, Hrd. XV, bls. 172. Neyðarástand ýmiss konar, raunverulegt
eða ætlað, getur einnig réttlætt slíkar aðgerðir, sbr. almenna ákvæðið
um neyðarrétt í 13. gr. alm. hgl. og sérákvæði laga um það efni, t.d.
14. gr. 1. nr. 55/1969, um brunavarnir og brunamál. Loks má nefna
samþykki og óbeðinn erindrekstur.
5) Eignaraðild. Verknaður lýtur að húsi eða skipi annars manns.
Væntanlega verður að skýra þetta svo þröngt, að átt sé við eign ann-
ars manns. Sé hún í sameign geranda og annars manns, verður ger-
andi að hafa verið útilokaður frá umráðum yfir eigninni með samn-
ingi eða stjórnvaldsákvörðun. Ef eigandi ryðst inn í hús sitt, sem ann-
ar maður á óbeinan eignarrétt yfir og hefur í sínum umráðum, t.d. á
leigu, verður hann ekki brotlégur eftir þessu ákvæði, sbr. hins vegar
3. mgr. 259. gr. alm. hgl. Andlag brots getur verið í eigu einstaklings,
félags eða stofnunar, þ. á m. hins opinbera.
6) Ásetningur er saknæmisskilyrði. Misskilningur getur leyst ger-
anda undan refsingu, þó ekki ef hann fer húsavillt og ryðst inn í öfugt
hús. En það er ekki saknæmt, ef maður ryðst inn í þeirri trú, að hann
hafi heimild til þess, að nauðsyn sé til þess (brunahætta) eða að hags-
munir eiganda krefjist þess af öðrum ástæðum.
7) Concursus. Húsbrot framið með það í huga að ráðast á mann
eða koma fram kynferðislegum vilja sínum varðar við 231. gr. ásamt
hlutaðeigandi ákvæði um líkamsárás eða skírlífisbrot. Því fremur á
þetta við, ef ósannað er um ásetning til slíkra brota fyrr en að hús-
brotinu afstöðnu, sbr. Hrd. XVII, bls. 275 (húsbrot og líkamsárás sitt
hvort skiptið) ; XVIII, bls. 92 (þess sérstaklega getið í héraðsdómi,
159