Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Blaðsíða 27

Fjölmæli, bls. 232—49. Undir hana fellur m.a. kæruréttur einstaklinga
og aðrir hagsmunir réttargæzlu, hagsmunir málfrelsis á löggjafarsam-
komu þjóðarinnar, hagsmunir listtjáningar og vísinda.
Hagsmunir vísindanna geta réttlætt frásögn af einkamálefnum ann-
arra, enda sé gætt nafnleyndar eftir því sem unnt er. Sálfræðingur eða
læknir skrifar í tímarit um athuganir sínar á tilteknum mönnum.
Sé hinn vísindalegi tilgangur aðeins yfirvarp, búningur ósæmilegur
eða nafna getið að óþörfu, getur refsiábyrgð vissulega komið til greina,
sbr. Gunnar Thoroddsen, Fjölmæli, bls. 241—42. Hið rýmkaða mál-
frelsi til vísindalegra umræðna eða gagnrýni á fyrst og fremst við um
birtingu í fræðiritum, en er þó senniléga ekki takmarkað við slík rit.
d) Fullframið er brot gegn 229. gr., þegar frásögn hefur birzt í fjöl-
miðlum eða annars staðar, þannig að hún teljist opinber orðin. Ekki
er nægilegt, að upplýsingar séu t.d. komnar til vitundar ritstjóra eða
fundarstjóra á almennum, opnum fundi, og það jafnvel þótt sá, er
upplýsingarnar lét í té, hafi ætlazt til, að þær yrðu gerðar heyrinkunn-
ar. Ef blaðamönnum er boðið á fund, sem öðrum er lokaður, verður
kynning einkamálefnis þar yfirleitt að teljast opinber og brot þar með
fullframið, sbr. Rasting, Presseretten, bls. 32—33.
5) Þolendur brots gegn 229. gr. geta verið hvort sem er einstakling-
ar eða ópersónulegir aðilar einkaréttareðlis (félög, fyrirtæki, stofn-
anir). Opinberar stofnanir, ríki, sveitarfélög, stj órnmálaflokkar og aði’-
ir sambærilegir aðilar eru yfirleitt ekki taldir njóta verndar þessa
ákvæðis, sbr. m.a. Hurwitz, Speciel del, bls. 302. Um óheimilar frá-
sagnir af málefnum þessara stofnana, sjá 115. gr. alm. hgl.
Um látna menn koma sérstök sjónarmið til athugunar. Efnisástæð-
ur að baki 229. gr. eru einkum þær, að sum einkamál eru mönnum
mjög viðkvæm. I öðrum tilvikum getur opinber birting raskað þjóð-
félagsaðstöðu manns eða truflað lögmætar fyrirætlanir hans. Þessar
ástæður eiga ekki við nema að takmörkuðu leyti, þegar um látna menn
er að ræða, en almennt munu menn óska þess, að viðkvæm einkamál
séu ekki kunngerð almenningi eftir lát þeirra. Áður fyrr var yfirleitt
talið, að minning látinna manna nyti ekki verndar að þessu leyti, sbr.
Krabbe, Borgerlig Straffelov, bls. 548. Hins vegar hafa yngri fræði-
menn hneigzt að annarri niðurstöðu, sbr. Þórður Eyjólfsson, „Vernd
á persónulegum hagsmunum, sem tengdir eru látnum manni“, Úlfljót-
ur, 2. tbl. 1961, bls. 72—73; Hurwitz, Speciel del, bls. 302. Minna má
einnig á æruvernd látinna manna skv. 240. gr. alm. hgl., en gagn-
ályktun frá þeirri reglu er yfirleitt talin óheimil. Til er franskur dóm-
ur, þar sem bann var lagt við birtingu á ástarbréfum látins manns,
165