Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Blaðsíða 47

að um samanburðarlögfræði í þröngri merkingu, þ.e. samanburð á tveim eða
fleiri réttarkerfum. Undir samanburðarlögfræði í víðtækri merkingu má auk
þess fella nám eða rannsóknir á erlendu réttarkerfi án þess að það sé bein-
línis borið saman við annað eða önnur réttarkerfi.
Síðastliðinn áratug hafa orðið gagngerar breytingar á námsefni og náms-
greinum í lagadeildum háskóla í Vestur-Evrópu, þ. á m. hér á landi. Breyt-
ingar þessar ná misjafnlega langt, en sums staðar er um grundvallarbreyting-
ar að ræða. Hvarvetna eru þó hinar sígildu megingreinar einkamálaréttar og
opinbers réttar kjarni laganámsins, eins og verið hefur. i byrjun eru jafn-
an kennd inngangsfræði, eins konar almenn lögfræði, svo og réttarsaga eða
félagsfræði. Utan á þennan kjarna kemur sívaxandi fjöldi sérgreina, sem
oft er fengist við á seinni hluta námstímans. Yfirleitt er stúdentum gefinn
kostur á að velja námsgreinar til viðbótar skyldugreinunum. Þetta mynstur
kemur kunnuglega fyrir sjónir þeim, sem þekkja tii íslensks laganáms nokk-
ur síðustu árin. Skipting námsins í skyldugreinar og valgreinar (kjörgrein-
ar) vegur á móti þeirri aukningu námsefnis, sem fylgir fjölgun undirgreina
lögfræðinnar og því viðbótarefni, er hleðst utan á gömlu greinarnar. Val-
greinar eru úrræði, sem kemur í veg fyrir, að lögfræðinámið lengist úr hófi
fram. Jafnframt gefa þær tækifæri til sérhæfingar, og stúdentar kunna ai-
mennt vel að meta það frelsi, er val veitir þeim. Samtímis því, að laganámi
í Vestur-Evrópu hefur verið breytt að því er tekur til námsgreina, hefur þeirri
skoðun vaxið fiskur um hrygg að hverfa beri frá því að leggja áherslu á, að
stúdentar leggi staðreyndir á minnið. í þess stað er sagt að leggja skuli
höfuðáherslu á þjálfun í vísindalegum vinnubrögðum við öflun þekkingar,
beitingu hennar og miðlun. Þetta er að vísu ekki nýr sannleikur, því að hætt
er við, að áhersla á minnisatriði hafi víða verið of mikil, og er lagadeild
Háskóla ísiands engin undantekning. Ekki má þó gleyma því, að engin fræði-
grein verður stunduð, nema sá, sem við hana fæst, afli sér verulegs þekking-
arforða. Vandamálið nú sem fyrr er að finna hér eðlilegt jafnvægi. — Enn
eitt má nefna, en það er vöxtur ýmissa ,,nýrra“ greina lögfræðinnar; greina,
sem hingað tii hafa ekki verið taldar til undirstöðugreina, t.d. vinnuréttar,
almannatryggingaréttar og verslunarréttar. Sumar þessara ,,nýju“ greina
hafa víða verið felldar inn í skyldunámið.
Ein afleiðing hinnar breyttu skipunar laganáms á meginlandi Evrópu er
sú, að kjörgreinar, er ekki fjaila beinlínis um gildandi réttarreglur í landi
því, sem greinarnar eru stundaðar í, hafa smám saman þokast til hliðar. Sam-
anburðarlöqfræði er með þessu marki brennd. Slíkar kjörgreinar geta orðið
hálfgerðar hornrekur, einkum vegna þess að einkunnir í þeim vega lítið sem
ekkert á þeim prófum, er skipta meginmáli á námsferli stúdentanna. Á ís-
landi hefur samanburðarlögfræði aldrei verið skyidugrein, svo að ekki er
úr háum söðli að detta hér. — Spyrja má, hvort nokkur eftirsjá sé að saman-
burðarlögfræði. Því verður ekki neitað, að ástundun hennar krefst vel grund-
aðrar þekkingar og þjálfunar í undirstöðugreinum lögfræðinnar. Nám í sam-
anburðarlögfræði víkkar sjóndeildarhring nemandans og veitir góða þjálf-
un í vísindaleoum vinnubrögðum. Þess vegna eru margir þeirrar skoðunar,
að samanburðarlöqfræði skuli skipað í öndvegi meðal valqreina í iaga-
námi. Auk þess efast fáir um haqnýtt gildi samanburðarlögfræði. Má full-
yrða, að það fari ört vaxandi með auknum menningar- og efnahagslegum
185