Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Blaðsíða 38

ig má ákveða að halda regluleg dómþing utan þessara staða. Lögrétta
á að vera fyrsta dómsstig í öllum þeim einkamálum og opinberum mál-
um, sem talist geta meiri háttar. f öllum öðrum málum, þ.e. þeim sem
talist geta minni háttar og fógeta-, skipta- og uppboðsmálum, er lög-
réttan hins vegar hugsuð sem áfrýj unardómstóll frá þeim dómstólum
sem nú teljast héraðsdómar, sbr. nánar 16. gr. frumvarpsins.
Samkvæmt þessu verða dómsstig þrjú hér á landi, ef frumvarpið
verður lögfest. Hvert einstakt mál fær þó aðeins meðferð á tveimur
dómstigum nema í undantekningartilvikum. Þá er og gert ráð fyrir því
í frumvarpinu, að engum málum verði áfrýjað til lögréttu, sem ekki
nema a.m.k. 25 þús. kr., þannig að miðað er við sama lágmark áfrýjun-
arfjárhæð og nú gildir.
Fyrirmynd að umræddu frumvarpi er landsrétturinn danski. Frum-
varpið er þó rækilega sniðið að íslenskum aðstæðum. Slík vinnubrögð
eru oft vænleg til árangurs. Ef umrætt frumvarp nær fram að ganga,
er ljóst, að þrjú mikilvæg markmið nást:
1. Meiri og gleggri aðskilnaður dómsvalds og framkvæmdavalds í
þeim dómsmálum, sem verulega þýðingu hafa.
2. Minnkað álag á Hæstarétt, en það er nú of mikið.
3. Aukið starfslið almennt til dómstólanna.
Helstu ókostir þessa frumvarps blasa hins vegar við, en þeir eru auk-
in ríkisútgjöld. Þó er á það að benda, að viss stemmning er nú fyr-
ir að hlúa betur að dómstólum en gert hefur verið oft áður. Sem ókost
má ennfremur nefna erfiðleika fyrir aðila og vitni að sækja dómþing.
Þó má draga mikið úr þessum galla, ef tekst að koma á svonefndum
aðalflutningi eins og nú er stefnt að. Auk þess er að sjálfsögðu unnt að
koma á reglulegum þingum utan Reykjavíkur og Akureyrar eða halda
þing utan þessara staða í einstakt skipti. Tæpast getur þessi ókostur
talist þungur á metunum.
Undirtektir þær, sem frumvarpið hefur fengið, hafa sumpart verið
daufar. Menn hafa fundið því ýmislegt til foráttu, m.a. heiti dómstóls-
ins, menn hafa talið að ná mætti sama markmiði með öðrum hætti
o.s.frv. Sumir lögfræðingar virðast jafnvel vera á móti frumvarpinu,
án þess að hafa kynnt sér efni þess verulega. Það er hins vegar mín
skoðun, að þeir, sem á annað borð telja verulega eftirsóknarvert að ná
framangreindum markmiðum, og þá sérstaklega gleggri aðgreiningu
milli framkvæmdavalds og dómsvalds, ættu nú að sameinast um þetta
frumvarp. Vafalaust er, að frumvarpið fæli í sér réttarbót, ef lögfest
yrði. Aðrar hugmyndir um svipað efni og frumvarpið hefur að geyma,
hafa áður komið fram. Sumar þeirra eru athyglisverðar, en frum-
176