Tímarit lögfræðinga - 01.12.1976, Blaðsíða 33

eitt af meginatriðum frumvarpsins. Tillögurnar byggjast á þeirri hug-
mynd, að meginhluti mála að fjölda til sé fyrst rekinn í héraði eins
og nú er, t.d. víxilmálin, en erfiðustu málin fari fyrir 3 manna dóm í
lögréttum landsins. Það er mikilvægt atriði en ekki aðalatriði, hvern-
ig þessi hugsun er síðan útfærð í tillögunum um einstaka málaflokka.
Réttarfarsnefnd var til síðustu stundar með það laust og bundið. Varð
þá og að hafa hliðsjón af því, hve mörg mál lögrétturnar gætu hugsan-
lega afgreitt árlega.
Um málsmeðferð í lögréttunum eru ýmis atriði í frumvarpinu. Þeg-
ar lögrétturnar eru fyrsta dómsstig skal yfirleitt fara með einkamál
eftir núverandi reglum skv. tillögum réttarfarsnefndar, en þó eru ný-
mæli í frumvarpinu um stefnuútgáfur. 1 opinberum málum er einnig
ráðgert, að farið sé eftir núgildandi reglum, en þó eru ákvæði um, að
þing skuli oftar sótt af hálfu saksóknara en nú er skylt og tíðkað.
Ákvæðin um meðferðina, þégar lögrétta er fyrsta dómstig, eru stutt-
orð í frumvarpinu, og að miklu leyti er látið við það sitja að vitna í
ákvæði í lögum um meðferð einkamála og opinberra mála í héraði, þau
sem nú gilda.
1IV. kafla frumvarpsins er aftur á móti að finna reglur um málskot
til lögréttu, og eru þau ákvæði all ítarleg. Þau eru sennilega ekki að
sama skapi nýstárleg, því að þau eru að verulegu leyti byggð á núgild-
andi reglum um Hæstarétt. Eru þetta hin gamalkunnu ákvæði um
áfrýjun og kæru. Meðal atriða, sem ekki eru eins og í núgildandi hæsta-
réttarlögum, má nefna, að lagt er til að kæra skuli alla úrskurði fó-
geta-, skipta- og uppboðsrétta, en ekki áfrýja hinum viðameiri, eins
og nú er. Þá er sagt í frumvarpinu, að nýjum málsástæðum og sönn-
unargögnum megi koma að í lögréttunum, en hins vegar ekki nýjum
kröfum nema afsakanlegt sé, að krafan var ekki gerð í héraði. Er heim-
ild til að koma að nýjum atriðum því ráðgerð rýmri í lögréttunum en
nú er í Hæstarétti.
í V. kafla lögréttufrumvarpsins eru ýmis ákvæði, sem ekki er tóm
til að segja ítarlega frá. Ekki er ráðgert að jafnrík skylda verði til
ágripsgerða í lögréttunum og nú er í Hæstarétti. Heimilið er að gera
sérstakar ráðstafanir til að leiðbeina ólögfróðum aðilum, en ekki gert
ráð fyrir almennri leiðbeiningaskyldu. Um hin vandasömu atriði um
verkaskiptingu dómara og aðila eða réttara sagt dómara og lögmanna
er svo sem að líkum lætur byggt á málsforræðisreglunni um einka-
mál. Þó er ekki útilokað fremur en nú er skv. 113. gr. eml. að dómari
byggi á málsástæðu, staðreynd, sem lögmaður hefur ekki vikið að.
I opinberum málum er gert ráð fyrir, að dómarar í lögréttu hafi ekki
171