Tímarit lögfræðinga - 01.10.1983, Blaðsíða 22

3. lýstur einvaldur arfakóngur Danmerkur. Konungi var sjálfum falið
að gefa út tilskipun um fyrirkomulag valdstjórnarinnar. Það gerði
hann árið 1665 í svokölluðum konungslögum (Kongeloven). Samkvæmt
þeim hafði konungur allt vald, löggjafarvald, framkvæmdavald, veit-
ingavald. Hann var æðsti hershöfðingi, dómari og biskup. Hann einn
hafði rétt til að láta slá mynt, leggja á skatta, lýsa yfir stríði og friði.
Þessu valdi beitti konungur með aðstoð stjórnardeilda, en í þeim sat her
embættismanna sem réðu í raun lögum og lofum í ríkinu. Þetta fyrir-
komulag var í gildi í Danmörku til 1849. 1 nær tvær aldir var ekkert
stjórnmálalíf í ríkinu. Erigir flokkar, ekkert þing, engin almenn um-
ræða um landsins gagn og nauðsynjar. 1 raun og veru eru menn ekki
sjálfstæðir borgarar undir einveldi, heldur ber mönnum að taka undir-
dánugir við því sem þeim fellur í skaut af konungs náð. Allir einvaldar
eru hræddir við hugsanir undirsáta sinna og það voru og hinir dönsku
arfakóngar. Ritskoðun er óhjákvæmilegur fylgifiskur einræðis. Sam-
kvæmt tilskipun um prentfrelsi 1799 skyldi afhenda lögreglustjórum
hvaðeina sem á prent skyldi út ganga, og gátu pólitímeistarar bannað
birtingu að geðþótta. Lenti einhver höfundur í því, að eitthvað, sem
hann hafði samið, væri bannað, skyldi hann vera háður ævilangri rit-
skoðun. Franska byltingin fyllti alla einvalds- og arfakónga í Evrópu
lamandi ótta, og þeir gerðu allt sem þeir gátu til þess að koma í veg
fyrir að hugmyndir hennar breiddust út. Hert ritskoðun var helzta
ráðið. En frelsisaldan varð ekki stöðvuð.
Danska einveldið stakk höfðinu í sandinn. Friðrik konungur hinn
sjötti bannaði alla umræðu um stjórnskipunarmálefni í Danmörku. Ríki
hans náði suður að Elbu, því að greifadæmið Holstein (Holtsetaland)
var „óaðskiljanlegur hluti“ af hinu danska einvaldsríki. (Þannig til-
heyrði Altona Danmörku, en ekki Hamborg). En á Vínarfundinum 1815
gat konungurinn ekki spornað við því, að Holstein lýsti sig meðlim
Þýzka sambandsins, en í sambandssamningnum var ákvæði um stétta-
þing. Slík þing voru sett upp í Prússlandi árið 1823. Danakonungur
hummaði samt fram af sér allar breytingai’ á stjórnskipan ríkisins. Leið
svo fram til 1830 að borgarar og verkamenn í París ráku af höndum
sér konunginn, sem hafði tilburði til að festa sig í sessi sem einvalds-
konung, og braut þar með gegn þeirri stjórnarskrá, sem Frakkar höfðu
fengið eftir fall Napóleons. Fyrir áhrif júlíbyltingarinnar gaf slésvísk-
ur embættismaður, Uwe Lornsen að nafni, út smárit þar sem hann
minnti á, að Holstein og Slésvík hefðu rétt til að fá stjórnarskrá. Frið-
rik 6. var gripinn ótta við þessa uppreisnartilburði, og neyddist loks til
að gefa út tilskipun um stéttaþing í Danmörku (frá 28. maí 1831).
76