Tímarit lögfræðinga - 01.10.1983, Blaðsíða 38

Ef við t.d. hugsum okkur, að verðbólga hafi verið u.þ.b. 50% á ári und-
anfarin ár, er ljóst, að við dómsuppsögu í dag hefur krafa að fjárhæð
kr. 100,000,00 með gjalddaga 1/1 1979 misst mun meira af raungildi sínu
frá gjalddaga heldur en krafa að fjárhæð kr. 100,000,- sem gjaldféll 1/1
1983. Hinn 1. janúar 1979 var hægt að kaupa litla íbúð fyrir kr. 100.-
000.- en 1. janúar 1983 aðeins meðalbifreið. 1 dómsmáli, þar sem krafizt
er greiðslu á 100.000.- frá 1/] 1979 er krafizt miklu verðmeiri hagsmuna
miðað við gjalddagann, heldur en gert er í dómsmáli þar sem krafizt er
greiðslu á kr. 100,000,- frá 1/1 1983. I báðum málunum yrði málskostn-
aðurinn sá sami, ef aðeins er dæmdur málskostnaður af höfuðstólsfjár-
hæð.
Islenzkir dráttarvextir eru í raun og veru tilraun til bóta vegna verð-
rýrnunar kröfufjárhæðar. 45% almennir dráttarvextir1) af kröfum ut-
an innlánsstofnana eru svo háir sem raun ber vitni, vegna þess að reynt
er að vega upp á móti verðrýrnun krafnanna í verðbólgunni. Reyndar
hafa hinir háu íslenzku dráttarvextir nær aldrei á undanförnum árum
náð því að bæta verðrýrnunina að fullu. Hins végar leiðir þetta eðli vaxt-
anna (þ.e. að vera í raun verðbætur) til þess, að bæta verður þeim við
höfuðstólinn áður en málskostnaður er reiknaður. Ef það er ekki gert,
verður það háð órökrænum sjónarmiðum, hver fjárhæð tildæmds máls-
kostnaðar verður. Getur hún orðið nijög misjöfn í tilfellum, þar sem öll
skynsamleg rök segja, að fjárhæðin eigi að vera söm og jöfn. Skoðum
t.d. eftirfarandi tilbúið dæmi: Kjarvalsmálverk er í desember 1979 selt
á gkr. 1.000,000.- eða nýkr. 10.000.-. Kaupandinn skrifar undir skulda-
viðurkenningu þar sem hann lofar að greiða andvirðið 1. janúar 1980.
Hann vanefnir greiðsluloforðið. Seljandinn gengur ekki hart fram í inn-
heimtuaðgerðum, trúir endurteknum greiðsluloforðum kaupandans, sem
jafnoft eru svikin. Loks missir seljandinn þolinmæðina og felur lög-
manni sínum að höfða mál til innheimtu kröfunnar. Kaupandinn er síð-
an, án þess að hafa haldið uppi vörnum, dæmdur 4. júní 1983 til að
greiða stefnukröfuna ásamt dráttarvöxtum frá 1. janúar 1980 og máls-
kostnaði. Málskostnaðurinn verður skv. gjaldskrá kr. 2.798.- ef hann
er aðeins reiknaður af höfuðstólsfjárhæðinni kr. 10.000.-. Hefi ég þá
til einföldunar sleppt því að taka tillit til útlagðs kostnaðar (kostnaðar
við stefnubirtingu og þingfestingu).
Breytum nú dæminu og gerum ráð fyrir, að málverkið hafi verið selt
í desember 1982 og kaupandinn hafi lofað greiðslu 1. janúar 1983. Ef
1) Þessir dráttarvextir eru nú 37% p. á. skv. auglýsingu um vexti við innlánsstofnanir
frá 16. september 1983.
92