Tímarit lögfræðinga - 01.10.1983, Blaðsíða 26

þing, þar sem þau stuðluðu frekar að sundrung heldur en einingu ríkis-
ins. Ríkisþingsfulltrúar áttu að bera hagsmuni þjóðar og ríkis fyrir
brj ósti, ekki þrönga stctta- eða héraðshagsmuni. Framanaf studdi Mon-
i-ad þing í einni deild, því að hann óttaðist að deildaskipt þing ætti erfitt
með að koma sér saman, og yllti þannig sundrungu. Það yrði þá að setja
reglur um það, hvor deildin mætti sín meir, og hvernig hún gæti knú-
ið fram lausnir deilumála milli deildanna. En síðar (1848) hallaðist hann
að deildaskiptingu, einkum þar sem þing í einni deild og með allvíðtæk-
um kosningarétti hefði orðið lýðræðislegra en Monrad kærði sig um.
Efri deild (senat) átti að virka til eftirlits eða sem hemill („regulator")
en ekki til að sundra valdinu. Efri deild skyldi því vera konungskjörin
án framboða, en neðri deild þing kjörinna fulltrúa.
f endanlegum texta stjórnarskrárinnar var innleidd reglan um ráð-
herraábyrgð. Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarathöfnum, en konungur
er ábyrgðarlaus. Þetta er það sem með öðrum orðum var kallað stjórn-
arskrárbundið einveldi. Það er stjórnarskrárbundið vegna þess að vald-
svið konungs, þings og framkvæmda- og dómsvalds er ákveðið með sér-
stökum lögum (stjórnarskrá), en það er einveldi (monarki) vegna þess
að þjóðhöfðinginn er eítir sem áður arfakóngur og sá hluti konungslaga
frá 1665 sem fjallar um arfborinn rétt konungsættarinnar til krúnunn-
ar er ekki niður felldur. Ákvæði stjórnarskrárinnar bera það þó með sér,
að hún er málamiðlun milli einvaldskonungs, sem fellst á að fela ákveðn-
um ríkisstofnunum hluta valds síns. Það sem mestu máli skipti var það
að konungur skipaði ráðherra og veitti þeim lausn. Að öðru leyti er
framkvæmdavaldið í höndum ráðherra, þótt í orði kveðnu sé mikið af
því í höndum konungs. Svo er og um rétt konungs til afskipta af löggjöf.
Það sem mestu varðar þar er réttur hans til að gefa út bráðabirgðalög
milli þinga. Hann hefur í raun ekki synjunarvald. f 29. gr. segir ein-
ungis, að samþykki konungs þurfi til að lagafrumvarp, samþykkt af
Ríkisþinginu, öðlist gildi.
Kosningarétt til þingsins höfðu allir þrítugir karlmenn sem voru sjálf-
stæðir. Þeir sem ekki áttu bú og þjónuðu öðrum, svo og þeir sem höfðu
þegið ölmusu af almannafé, nutu ekki kosningaréttar. Kjörgengir voru
menn 25 ára til neðri deildar (Folketing) en 40 ára til efri deildar
(Landsting) og höfðu ákveðnar lágmarkstekjur (122 Rbd eða greiddu
minnst 200 Rbd. skatt). Þá er dómsvald skilið að frá öðrum greinum
valdsins og dómurum gert að skyldu að dæma eingöngu eftir lögunum.
Atvinnufrelsi er tryggt og eignarréttur lýstur friðhelgur.
Þessi stjórnarskrá var svo samþykkt af stjórnlagaþingi og endanlega
undirrituð af konungi þann 5. júní 1849.
80