Tímarit lögfræðinga - 01.10.1983, Blaðsíða 31

að og að nema beri burt úr henni öll þau ákvæði sem samræmast ekki
þingræðisreglunni. Þingræði byggir á því að allt vald sé með þjóðinni
og að þjóðkjörin fulltrúasamkoma sé æðsta valdastofnun þjóðarinnar.
Að vísu mætti segja sem svo, að af reglunni um að allt vald sé með
þjóðinni leiði ekki endilega að það vald skuli fengið þingi í hendur, það
mætti fela það t.d. einum manni, sem væri þá þjóðkjörinn einræðis-
herra. En með því væri verið að hverfa aftur til einveldishugmynda,
sem eru löngu úreltar í Evrópu, a.m.k. ef þessi alvaldur á að hafa heim-
ild til að stjórna án samráðs við vilja þings. Þingræðisreglan felur í sér
að ríkisstjórn verður að stjórna í samræmi við vilja meirihluta þings.
Því er orðalagið „þingbundin stjórn“ ónákvæmt. Þar ætti að standa
þingstjórn, eins og Björn Þórðarson lögmaður og forsætisráðherra benti
á við umræður um stjórnarskrármálið á Alþingi árið 1944. Þetta þýðir
það að þingið eitt ákveður hvað eru lög í landinu og þingið eitt ákveð-
ur hverjir skulu sitja í ríkisstjórn. Af þessu leiðir þá það, að Alþingi
eitt fer með löggjafarvald, og þjóðhöfðingi (forseti) á engan þátt í því.
Hann á því að hafa nákvæmlega ekkert synjunarvald, enga heimild til
að gefa út bráðabirgðalög, og enga heimild til að rjúfa Alþingi. Hann
ákveður heldur ekki hverjir sitja í ríkisstjórn, heldur þingið. Allt sem
brýtur í bága við þetta ber að strika út úr þingræðisstjórnarskrá. Samt
lætur stj órnarskrárnefnd það frá sér fara að Alþingi og forseti fari með
löggjafarvald (2. gr.). Nefndin virðist taka alvarlega orðalagið að for-
seti skipi ráðherra og veiti þeim lausn, þ.e. að forseti geti skipað utan-
þingsstjórn, sem þó skal njóta hlutleysis eða stuðnings meiri hluta Al-
þingis. (15. gr. — 13. gr.). Þingræðisreglan er hér ekki áréttuð eins og
haldið er fram í grgr. Þingræðisreglan segir þingstjórn og ekkert ann-
að. Þjóðhöfðingi í þingræðisríki er ekki vararíkisvald (Reservemacht).
Þá er því orðalagi haldið í 23. gr. (áður 24. gr.) að forseti geti rofið
Alþingi, en nú er fellt niður það ákvæði sem áður var að forseti gat
stjórnað þinglaust í allt að 8 mánuði. Orðalag þetta er óheppilegt því að
samkvæmt hefð táknar þingrof það að þjóðhöfðingi rekur þing heim
og ákveður sjálfur hvernig stjórna skuli. Það er þó í áttina að í gr.
stendur að samþykki Alþingis sé áskilið fyrir þingrofi. Þá er það furðu-
legt að í 24. 'gr. er enn gert ráð fyrir að forseti fari með takmarkað
synjunarvald. Hann getur neitað að staðfesta lög og vísað þeim til
þjóðaratkvæðis. Ekkert ákvæði er um það, svo sem er í núverandi
stjórnarskrá, hvort lögin taki samt sem áður gildi eða ekki, meðan
þjóðaratkvæði fer fram. Og í 26. gr. er enn gert ráð fyrir að forseti
geti gefið út bráðabirgðalög milli þinga. Helzta breytingin er sú, að
brbl. skuli lögð fyrir næsta þing í upphafi þess.
85