Tímarit lögfræðinga - 01.10.1983, Page 27

STJÓRNLAGAÞRÓUN 1849-1953
Samt er vart hægt að segja að þessi stjórnarskrá hafi gengið í gildi
í Danmörku. Árin 1848-1850 var órói og uppreisn í Slésvík, og júní-
stjórnarskráin gekk aldrei í gildi í hertogadæmunum. Eftir að friður
komst á í Slésvík varð Danmörk að semja við þýzku ríkin um framtíðar-
stöðu hertogadæmanna innan danska ríkisins. Þeim samningum lauk
1852 með því að danska stjórnin varð að heita Þjóðverjum því, að
vinna að því að semja stjórnarskrá fyrir danska ríkið í heild og að Dan-
ir myndu ekki tengja Slésvík neinum nánari böndum við ríkið en Hol-
stein. Þjóðfrelsismenn töpuðu þannig þessum leik, en þeir höfðu um
langt skeið unnið að því að tengja Slésvík Danmörku en semja sérstak-
lega um stöðu Holtsetalands. Hinir gömlu íhaldsmenn (eða hægrimenn,
eins og farið var að kalla þá) komust til valda, og þeirra stefna var
„helstatspolitik" að semja stjórnarskrá sem gilti fyrir allt ríkið, kon-
ungsríkið og hertogadæmin tvö. En þetta reyndist erfitt. Ríkisþingið
fékkst ekki til að gefa upp á bátinn þau ákvæði um valdsvið þingsins
sem júnístjórnarskráin kvað á um. Samningar tókust ekki og því lét
A.S. örsted, sem þá hafði tekið við stjórnartaumum, gefa út konug-
lega tilskipun um stjórnarskrármálið í júlí 1854, og var það afturhvarf
til tímanna fyrir 1848, því að tilskipunin byggði á einveldisrétti konungs.
Gert var ráð fyrir að stofnað yrði ríkisráð í einni málstofu og án löggj af-
arvalds, og skyldu sitja í því fulltrúar allra þriggja hluta ríkisins, Dan-
merkur og hertogadæmanna. En þetta mæltist mjög illa fyrir og loks
tókst í október að ná samkomulagi um takmarkanir á j únístj órnar-
skránni ogstofnun ríkisráðs í einni málstofu með löggjafarvaldi. Var sú
stjórnarskrá gefin út í október 1855, „Fællesforfatningen“. Samkvæmt
þessari stjórnarskrá var staða konungsvaldsins mun styrkari en í júní-
stjórnarskránni. Konungur hafði skýrt synjunarvald og rétt til að gefa
út bráðabirgðalög. Þessi stjórnarskrá komst heldur ekki í framkvæmd,
því að ríkisráðsmenn frá Holstein mótmæltu því, að stjórnarskráin
hefði ekki verið lögð fyrir stéttaþing í hertogadæminu til samþykktar.
Þetta notuðu þýzku ríkin sér sem átyllu til að grípa inn í málefni her-
togadæmanna. Þetta leiddi til þess að 1858 var gefin út konungleg til-
skipun um að alríkisstjórnarskráin gilti ekki fyrir Holstein og Lauen-
burg, en fyrir Danmörku og Slésvík. Þjóðfrelsismenn sáu sér þá leik á
borði að vekja aftur upp Egðu-stefnuna, að sameina Slésvík Danmörku,
en hún braut gégn samkomulagi Danmerkur við þýzku ríkin frá 1852.
Árangurinn af þessu var hin svokallaða nóvember-stjórnarskrá, sem
Orla Lehmann var aðalhöfundur að og var gefin út í nóvember 1863.
Samkvæmt henni var aftur gert ráð fyrir þingi í tveim deildum, svipað
81