Tímarit lögfræðinga - 01.11.1993, Side 4

hvort hér sé ekki of langt gengið og verið að fela dómurum umboðsstörf og fá
þeim pólitískt vald sem hollast væri að halda frá þeim. E.t.v. verður sett hér fram
krafa um að dómstólum verði alfarið heimilað að setja almennar reglur um innra
starf sitt á grundvelli almennra réttarfarsreglna í lögum. Hætt er við að dómsvald
í höndum dómarafulltrúa, settra dómara, setudómara og einkum umboðsdóm-
ara verði sett undir mæliker, annaðhvort á innlendum vettvangi eða á alþjóða-
vettvangi vegna ákvæða 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sem líklega
verður bráðlega veitt lagagildi. Dómarar kunna að sækjast eftir aukinni
hlutdeild í undirbúningi fjárlagagerðar að því er dómstóla varðar og ráðgjafar-
valdi um þau efni gagnvart Alþingi. Það skipulag sem verið hefur á ákvörðun
launakjara dómara hefur beðið alvarlegan hnekki og leita menn nú ráða til að
tryggja sjálfstæði dómsvaldsins gagnvart framkvæmdavaldinu á þessu sviði.
Á árinu 1991 voru gerðar umfangsmiklar breytingar á stjórnarskránni (stjórn-
skipunarlög nr. 56 1991). Aðalefni þeirra er afnám deildaskiptingar Alþingis
sem vænta má að muni styrkja vald þingsins. Jafnframt voru sett ný þingsköp og
við upphaf þess þings, sem nú situr, varð að ráði að stjórnarandstaðan fengi þrjá
nefndaformenn í þeim yfirlýsta tilgangi að marka skil milli þings og stjórnar og
styrkja sjálfstæði þingsins. Ríkisendurskoðun hefur verið sett undir þingið.
Umboðsmaður Alþingis fylgist með hvernig stjórnvöld framfylgja fyrirmæium
þingsins og gefur þinginu skýrslur.
Með breytingu á 61. gr stjórnarskrár er tekið af skarið um að ákvæði hennar
um dómendur á almennt við um alla þá dómendur sem nú gegna störfum. Þeim
má þó víkja úr embætti gegn vilja þeirra eftir að þeir eru orðnir 65 ára, en aðeins
hæstaréttardómarar njóta þess að geta þá farið frá á fullum launum. Skýringin á
þessum mismun mun vera sú að tíðkast hefur að hæstaréttardómarar sem fengið
hafa lausn 65 ára eða eldri hafa notið fullra launa þótt sú framkvæmd verði ekki
byggð á tilgangi ákvæðisins. Þess má vænta að brátt verði úr því skorið í máli
Sigurgeirs Jónssonar frv. hæstaréttardómara hvort þessi framkvæmd á næga
stoð í lögum. Hæstiréttur hefur nýverið átt frumkvæði að því að dómurum
réttarins væri greitt aukalega fyrir óvenjulegt vinnuálag, sem vekur umhugsun
um hvort rétt sé að leggja svo mikla vinnubyrði á dómendur að þeim gefist ekki
tóm til að íhuga mál svo sem vert væri.
Nýlega neytti forsætisráðherra heimildar til að skera úr um valdmörk
ráðherra. Þeir sem ekki felldu sig við þá úrlausn hugðu þá gott til glóðarinnar að
fá úrlausninni hnekkt fyrir dómstólum. Þótt dómstólar geti skorið úr um
embættistakmörk yfirvalda við vissar réttarfarsaðstæður þótti ýmsum að forsæt-
isráðherra ætti að geta skipað nrálum á stjórnarheimilinu án afskipta dómstóla,
enda væru þá dómarar komnir á hálan ís ef þeir færu að blanda sér þannig í
stjórnmálaátök.
Sigurður Líndal prófessor og Jón Steinar Gunnlaugsson hrl. hafa um sinn átt í
140