Tímarit lögfræðinga - 01.11.1993, Blaðsíða 31

Már Pétursson
er héraðsdómari í Hafnarfirði
Már Pétursson:
HVERNIG VALDA ÍSLENSKIR DÓMSTÓLAR
HLUTVERKI SÍNU?
Eftirfarandi erindi flutti höfundur á málþingi Dómarafélags íslands og Lög-
mannafélags íslands í Valhöll á Þingvöllum 4. júní 1993.
Umræðuefnið á þessu málþingi er aðgangurinn að réttarkerfinu og mér hefur
verið falið að fjalla um þá brýnu spurningu: Hvernig valda íslenskir dómstólar
hlutverki sínu?
Fyrst er að spyrja: Hvert er hlutverk dómstóla í okkar samfélagi? Til hvers
ætlumst við af dómstólum okkar?
Mitt svar er einfalt: Það er hlutverk dómstóla að gera réttarreglurnar virkar,
koma efnisreglunum út í veruleikann. Segja borgurunum hvað er gildandi
réttur. Gefa skýr og ákveðin fyrirmæli, sem ber að fullnægja.
II.
En hvernig eiga dómstólarnir að fara að því að rækja þetta hlutverk sitt, að
tryggja að menn nái rétti sínum og haldi sig við leikreglur samfélagsins.
1. Úrlausnir dómstóla þurfa að vera traustar og vandaðar. „Dómendur skulu
í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum“ segir í okkar stjórnarskrá.
Að fara eftir lögunum merkir í þessu stjórnarskrárákvæði að fara eftir gildandi
réttarheimildum í víðustu merkingu, lagahefðinni. Beita þeirri aðferðafræði og
vinnubrögðum sem best hafa reynst og líklegust eru til að tryggja réttar og
vandaðar úrlausnir.
2. Dómstólarnir verða að vera ódeigir við að neyta þess valds, sem þeim er
fengið. Þeir mega ekki ýta frá sér úrlausnarefnum eða loka réttarfarsleiðum.
Dómarar mega ekki gleyma því að það er skylda þeirra að beita því valdi sem
þeim er fengið.
167