Tímarit lögfræðinga - 01.11.1993, Blaðsíða 3

TÍMARIT ^ 4
LÖGFRÆÐINGA
3. HEFTI 43. ÁRGANGUR NÓVEMBER 1993
UM VALDSINS ÞRÍSKIPTA GREIN
Undanfarið hafa orðið óvenjumiklar umræður um mörk hinna þriggja
valdþátta sem mælt er fyrir um í 2. gr. stjórnarskrár og hlutverkaskipti
valdhafanna. Ekki hefur verið látið sitja við umræðurnar einar heldur hafa orðið
verulegar breytingar að lögum og í framkvæmd. Gagngerar breytingar urðu á
tengslum framkvæmdavalds og dómstóla um mitt síðasta ár. Réttarfarsnefnd
vinnur að frekari réttarbótum. Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna hefur
ályktað um grundvallarreglur um sjálfstæði dómstóla (Ál. 40/32 29. 11. og 40/
146 13. 12 1985, sbr. TL 1992, s. 58-60). Dómarasamband Evrópu vinnur að
stefnuskrá um lögkjör og stöðu dómara sem byggir á grundvallarreglum SÞ sem
lágmarksreglum. Sýnt er að eigi Island að hlýða kalli verður enn að auka
sjálfstæði dómstóla hér, frekar en orðið er. íslenska ríkisstjórnin hefur fengið
strangar áminningar frá Mannréttindanefndinni og Mannréttindadómstólnum í
Strassborg og brugðist mannlega við þeim. Pétur Kr. Hafstein hæstaréttardóm-
ari hefur nýlega fjallað um hvort sjálfstæði dómstóla sé nægilegt á síðum ritsins
(TL 1993, s. 99-105). Dómarafélag íslands hugsar sér nú til hreyfings um
stefnumörkun á þessu sviði. Þar er rætt um dómsmálaráð sem mundi yfirtaka að
verulegu leyti stjórnsýslu dómstólanna og/eða að stjórn á málefnum dómara
verði eingöngu í höndum þeirra sjálfra. í Danmörku og Noregi eru uppi
hugmyndir um að dómsmálastjórn verði tekin úr höndum dómsmálaráðuneytis
og fengin dómsmálaráði undir forystu forseta Hæstaréttar; samskipti við aðra
valdhafa fari þá fram milli oddvita valdþáttanna, forseta Hæstaréttar, forsætis-
ráðherra og þingforseta. í Svíþjóð, þar sem áþekk skipan er þegar komin á, er
fyrirhugað að dómsmálráðið, sem fer með stjórn dómsmálastofnunarinnar
(Domstolsverket) verði framvegis einvörðungu skipað dómurum. Spyrja mætti
139