Tímarit lögfræðinga - 20.11.1993, Síða 41

Kröfuhafa, sem sér fram á vaxandi fjárhagsörðugleika skuldara, varðar það
miklu að fá fullnustu kröfu sinnar með einum eða öðrum hætti. Jafnframt
getur verið að skuldari, sem þannig er ástatt um, óski frekar að efna tilteknar
skuldbindingar untfram aðrar. Ástæður þess gætu til dæmis verið, að skuldar-
inn væri á einhvern hátt háður kröfuhafa eða honum tengdur. I samræmi við
þetta kynnu aðilar að sættast á, að krafa yrði efnd með öðrum og handbærari
greiðslueyri, en upphaflega var lagt til grundvallar að yrði notaður. Greiðslur
með þessum hætti, sem ætla má að stafi af fjárhagsörðugleikum skuldara, eru
alnrennt varhugaverðar og ekki í samrænri við grundvallarreglu gjaldþrota-
skipta um jafnræði kröfuhafa. Af þessum sökum er mælt fyrir um heimild í
gjaldþrotaskiptalögum til að rifta greiðslum með óvenjulegum greiðslueyri.1
Sá greiðslueyrir, sem aðilar lögðu til grundvallar að yrði notaður í upphafi,
er venjulegur greiðslueyrir. Einnig hefur verið talið, að greiðsla með peningum
sé jafnan venjulegur greiðslueyrir, enda þótt aðilar hafi samið um að greiða
ætti með öðrum verðmætum. Byggist það á því að kröfum, sem ekki er unnt
að efna samkvænrt aðalefni sínu, ber að umbreyta í peningakröfu. Getur því
greiðsla með peningum tæplega talist óvenjulegur greiðslueyrir. Þá kann að
vera að annar greiðslueyrir, en upphaflega var lagður til grundvallar, verði
ekki metinn óvenjulegur, ef fyrir liggur, að ástæður þessa verða ekki raktar
til fjárhagsörðugleika skuldara. Því getur skipt máli hvort viðtakandi hafði
sérstaka þörf fyrir tiltekinn hlut eða hvort hann veitti hlutnum viðtöku vegna
þess, að skuldari gat ekki greitt með umsömdum greiðslueyri.
Ef krafa lánardrottins um greiðslu peningafjárhæðar er efnd með því að
skuldari lætur af hendi önnur verðmæti, eins og til dæmis fasteign eða lausafé,
þar nreð talið fjárkröfu skuldara á hendur þriðja manni, hefur almennt
verið talið, að um óvenjulegan greiðslueyri sé að ræða. Þá verður einnig
almennt að telja óvenjulegan greiðslueyri þegar krafa til annarra verðmæta en
peninga er hvorki efnd með umsömdum greiðslueyri né peningum, heldur
öðrum verðmætum. Þegar krafa er greidd með greiðslueyri, sem ætla má að
teljist óvenjulegur, reyna aðilar gjarnan að klæða þessi viðskipti öðrum bún-
ingi en að verið sé að greiða skuld, svo sem að um kaup á hlut sé að ræða
og að kaupverðið greiðist með því að krafa á hendur skuldara falli niður. Slíkt
hefur ekki þýðingu, heldur hvort í raun og veru sé verið að greiða skuld.
í L mgr. 134. gr. gjaldþrotaskiptalaga segir, að unnt sé að rifta greiðslu á
síðustu sex mánuðum fyrir frestdag, sem greidd var með óvenjulegum
greiðslueyri, „nema greiðslan hafi virst venjuleg eftir atvikum.“ Af þessu má
ráða, að þótt almennt sé um óvenjulegan greiðslueyri að ræða, nái krafa um
riftun ekki fram að ganga, ef einhverjar sérstakar aðstæður leiða til þess, að
greiðslan telst venjuleg eftir atvikum. í þessu sambandi skiptir ntáli, hvort
sýnt sé fram á, að viðskipti aðila séu í samræmi við almenna venju í einhverj-
um tilteknum viðskiptum. Þá getur einnig haft þýðingu, hvort aðilar hafa áður
1 Mogens Munch: Konkursloven, 6. útgáfa, bls. 438.
39