Tímarit lögfræðinga - 20.11.1993, Blaðsíða 59

Þjóðir, sem heimila ekki lögmannsaðstoð við frumrannsókn, hafa þann
háttinn á vegna ótta um að hún muni tálma rannsókn.
Þetta sýnir hver vandkvæði eru á að ná jafnvægi milli nauðsynjar þess að
varpa ljósi á staðreyndir og einstaklingsverndar.
3. I öllum ríkjunum er viðurkennt að sakbomingi beri engin skylda til að
svara spumingum þótt það komi ekki skýrum stöfum fram í löggjöf þeirra
allra. Sums staðar ber að upplýsa sakborning sérstaklega um þetta atriði
í upphafi yfirheyrslu.
4. Af góðum og gildum ástæðum hefur lögreglan venjulega heimild til að
stöðva mann til að ganga úr skugga um hver hann er, og jafnframt, ef
nauðsyn ber til, að fara með hann á lögreglustöð.
Víðast eru ítarleg lagaákvæði um heimildir lögreglu til að hneppa mann í
hald.
Algengara er að mælt sé fyrir um ráðstafanir til tryggingar öryggi sakbom-
ings eftir handtöku.
5. í öllum ríkjunum eru þeim tíma sem lögreglu er heimilt að hafa
sakborning í haldi sett takmörk í lögum.
6. Leit að munum er almennt háð dómsúrlausn af tilliti til einstaklings-
réttinda.
Þessu skilyrði er þó vikið til hliðar ef nauðsyn ber til að grípa til tafalausra
aðgerða.
7. Varðandi leit á manni rekast á hagsmunir einstaklingsréttinda og hin ríka
þörf tafarlausra aðgerða. Leit á manni er tvenns konar. Yfirborðsleit er
bundin við klæðnað. Slík leit er undir venjulegum kringumstæðum heimil
gagnvart hverjum þeim sem hefur verið handtekinn eða er undir rökstudd-
um grun um að fela á sér ólöglega eða hættulega muni. Þrengri heimildir
eru til líkamsleitar, þar með talinnnar leitar innvortis.
8. Lögreglunni er er venjulega heiinilt að að leggja hald á hluti sem fínnast
við slíka leit.
9. í mörgum ríkjum er lögreglu almennt óheimilt að krefjast sýna úr mönn-
unt (blóðs, munnvatns, þvags, hárs, nagla) án leyfis þess sem í hlut á.
Þar sem lögreglan hefur slíkar heimildir eru þær bundnar ströngum
skilyrðum.
Hvarvetna eru sérreglur um töku blóðsýna vegna umferðarlagabrota.
Baráttan gegn eiturlyfjaneyslu hefur sömuleiðis orðið tilefni til sérheimilda.
10. í flestum ríkjunum hefur ákæruvaldið umsjón með meðferð rannsóknar-
valds lögreglu.
í nálega öllum ríkjunum getur dómari hafnað eða útilokað sönnunargögn
sem lögreglan hefur aflað með ólögmætum hætti.
57