Tímarit lögfræðinga - 20.11.1993, Qupperneq 42

liagað viðskiptum sínum með áþekkum hætti og í hve miklum mæli. Þegar
atvik eru með þessum hætti, er síður ástæða til að telja greiðslu varhugaverða
og réttmætt að telja að hana megi rekja til fjárhagsörðugleika skuldara.2
DÓMAR VARÐANDI ÓVENJULEGAN GREIÐSLUEYRI
í dómi Hæstaréttar frá 18. nóvember 1993 reyndi á hvort greiðsla skuldar
með veðskuldabréfi á hendur þriðja manni teldist óvenjulegur greiðslueyrir.
Bæði fyrir og eftir að dótnur þessi gekk, hafa gengið dómar, sem varða það
álitaefni. hvort kröfur skuldara á hendur þriðja rnanni teljast óvenjulegur
greiðslueyrir. Verður í stuttu rnáli gerð grein fyrir dómum þessum.
HRD:1987I210. Málavextir voru þeir, að A gerði kaupsamning um vörutager og
leigusamning umfasteign við S hf. á árinu 1983.1 húsnœði þessu rak A síðan verslun.
Vanskil urðu af hálfu A á greiðslu húsaleigu. Þann lO.febrúar 1984, fór fram uppgjör
á skuld A við S hf. með þeim hœtti, að A afhenti víxil og 23 kaupsamninga/skuldabréf,
sem hann átti vegna vörusölu úr verslun sinni. Þann 8. ágúst 1984, var krafist
gjaldþrotaskipta á búi A og var úrskurður kveðinn upp 11. desember sama ár.
Þrotabú A höfðaði mál á hendur S hf. og krafðist þess að rift yrði greiðslu á þeim
hluta skuldar A við S hf, sem framfór með afhendingu áðurgreindra skjala. Byggði
þrotabúið á því, að um greiðslu skuldar með óvenjulegum greiðslueyri hefði verið að
rœða og greiðslan því riftanleg samkvœmt 1. mgr. 54. gr. laga nr. 6H978.
I dómi héraðsdóms, sem staðfestur var með dómi Hœstaréttar, var komist að þeirri
niðurstöðu, að kröfur á aðra vœru ekki venjulegur greiðslueyrir í viðskiptum manna
almennt. Þá þótti ósannað, að þessi greiðslumáti væri venjulegur í þeim viðskiptum,
sem A hefði átt við S hf. eða að einhverjar sérstakar ástœður hefðu gert hann
eðlilegan. Á þessum tíma hefði A ekki átt reiðufé til greiðslu skuldarinnar. Var því
fallist á kröfu þrotabúsins um riftun.
HRD:1992H033. Bú Kaupfélags V-Barðstrendinga var tekið til gjaldþrotaskipta,
þann 18. nóvember 1987, en áður hafði félagið haft heimild til greiðslustöðvunar.
Frestdagur við skiptin taldist 2. október 1987. Einn af kröfuhöfum félagsins var
Kaupfélag Eyfirðinga. Kaupfélögin gerðu með sér samkomulag í ágúst 1987 um að
hluti skuldarinnar yrði efndur með því að Kaupfélag V-Barðstrendinga léti af hendi
tvö skuldabréf, gefin út af Bíldudalshreppi og eitt gefið út af einstaklingi.
Þb. Kaupfélags V-Barðstrendinga höfðaði mál á hendur Kaupfélagi Eyfirðinga og
krafðist þess, að greindri ráðstöfun yrði rift. Þrotabúið byggði málshöfðunina m.a. á
því, að um óvenjulegan greiðslueyri hefði verið að rœða, sbr. 1. mgr. 54. gr. laga
nr. 6/1978. Af hálfu Kaupfélags Eyfirðinga var því haldið fram, að ekki hefði verið
um óeðlilegan greiðslueyri að rœða og að greiðslan hefði verið venjuleg eftir atvikum.
Algengt vœri að kröfur á aðra vœru notaðar til að standa skil á skuldbindingum og
kaupfélögin greiddu iðulega skuldir sín á milli með skuldabréfum á þriðja aðila. Kom
fram í málinu, að á árinu 1986 hefði Kaupfélag V-Barðstrendinga gert upp skuld við
Kaupfélag Eyfirðinga með afhendingu skuldabréfs.
Hœstiréttur féllst á riftunarkröfu, en þar segir svo: „Greiðsla á peningakröfum
með skuldahréfum frá þriðja aðila, eins og hér um rœðir, getur að jafnaði ekki talist
venjulegur greiðslueyrir í viðskiptum manna. Aðilar höfðu ekki samið um þennan
greiðslumáta fyrir fram, og gagnáfrýjanda hefur ekki tekist að sanna, að þetta hafi
verið venjulegur greiðslueyrir í viðskiptum aðila."
2 Stefán Már Stefánsson: íslenskur gjaldþrotaréttur, bls. 166-167. Viðar Már Matthíasson: Riftunarreglur
gjaldþrotalaga, Tímarit lögfræðinga 1988, bls. 101-106, Niels 0rgaard: Konkursret, bls. 93-97.
40