Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Síða 13

og kynningu á samningnum. Landssamband Sjálfstæðiskvenna og Kvennalist-
inn héldu sérstaka kynningar- og umræðufundi um samninginn. Sú grein sem
hér birtist byggir á fyrirlestrum sem við höfum flutt á þessum fundum. Við
samningu þessarar greinar höfum við haft þá verkaskiptingu að Brynhildur
samdi kafla 2,4.5 og 4.6, Elsa kafla 3, 4.1, 4.2, 4.3 og 4.4. Markmið okkar með
þessari grein er að kynna samninginn fyrir íslenskum lögfræðingum ásamt því
að vekja athygli á kvennarétti sem fræðigrein.
2. KVENNARÉTTUR
Um þessar mundir eru u.þ.b. 20 ár liðin frá gildistöku fyrstu jafnréttislaganna
hér á landi.1 Ekki þarf að draga í efa að lögin voru talin mikilvægur áfangi í bar-
áttu íslenskra kvenna fyrir jafnrétti og kvenfrelsi er þau voru sett. Rúmur ára-
tugur er nú liðinn frá fullgildingu kvennasamnings Sameinuðu þjóðanna á Is-
landi en hann var fullgiltur af Islands hálfu árið 1985. Sá samningur hefur hins
vegar ekki verið mikið til umfjöllunar í jafnréttisumræðunni hérlendis fyrr en á
allra síðustu árum og er skýringin hugsanlega sú, að hér er um alþjóðasamning
að ræða sem ekki hefur beint lagagildi hér á landi á sama hátt og jafnréttislögin
auk þess sem umræða almennt um kvennarétt hefur ekki verið mikil innan lög-
fræðinnar á Islandi.
Kvennaréttur sem sérstök grein innan lögfræðinnar er nýleg fræðigrein, ein-
ungis nokkurra áratuga gömul. Kvenréttindabarátta eða jafnréttisbarátta á sviði
laga og réttar á sér þó miklu lengri sögu þótt ekki sé hennar að miklu getið í
réttarsögunni. Á Norðurlöndum varð kvennaréttur að sérstöku fagi við ýmsa
háskóla á 8. áratugnum. Voru Norðmenn þar fremstir í flokki og fyrstir til að
taka upp kennslu í kvennarétti og við lagadeild Háskólans í Osló var komið á
fót sérstakri stofnun í kvennarétti um sama leyti. Að öðrum fræðimönnum
ólöstuðum er óhætt að segja að Dr. Tove Stang Dahl, prófessor við Oslóarhá-
skóla, sem lést um aldur fram fyrir nokkrum árum, hafi lagt grunninn að
norrænum kvennarétti sem fræðigrein en hún var einna fyrst norrænna lögfræð-
inga til að skrifa og ritstýra kennslubókum í kvennarétti.2
Meginhlutverk kvennaréttar er að skoða réttarstöðu kvenna, annars vegar
eins og hún birtist í þeim réttarheimildum sem við köllum gildandi rétt og hins
vegar eins og hún er í raunveruleikanum með það m.a. að markmiði að bæta
réttarstöðu kvenna, sem víðast hvar í heiminum er til muna lakari en karla.3
Þegar horft er til jafnréttisbaráttu undanfarinna áratuga og þróunar réttarins
kemur í ljós að fýrir 30 árum var megináhersla lögð á bætta lagalega stöðu, þ.e.
formlegt jafnrétti var sett í öndvegi eins og reyndar hafði verið um langt skeið.
Á 8. áratugnum urðu kenningar um efnislegt jafnrétti áberandi en í því felst m.a.
1 Nú lög nr. 28/1991.
2 Sjá m.a. Dahl, Tove Stang (red.): Kvinnerett I og II. Universitetsforlaget AS, Oslo 1985.
3 Sjá nánar um kvennarétt Brynhildur G. Flóvenz: „Kvennaréttur, hvað er það?“. Úlfljómr nr.
3/1997.
7