Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 52

áframhaldandi hagnýtingar fiskimiðanna í skjóli úthlutaðra leyfa frá ríkis-
valdinu. I framhaldi af því hafa handhafar veiðiheimildanna áunnið sér atvinnu-
réttindi, en þau njóta vemdar eignarréttarákvæðis stjómarskrárinnar eins og
rakið var í kafla 2.1 hér að framan.
Ekki er hægt að segja, að rétthöfum veiðiheimildanna hafi við hina nýju
lagasetningu verið fengin einhver þau afnotaréttindi í hendur, sem þeir ekki
höfðu þegar við gildistöku laganna. Hitt er eigi að síður ljóst, að ákveðnir þættir
í útfærslu hins nýja kerfis hafa fært handhöfum þessara afnotaréttinda í hendur
ýmsar heimildir, sem þeir ekki nutu áður, og er þar um að ræða heimildir sem
almennt eru taldar fylgja eignarráðum eigenda. Réttarstaðan er því engan veg-
inn að öllu leyti sú hin sama og áður var. Er þar helst að geta þess nýmælis lag-
anna, að veiðiheimildimar voru gerðar framseljanlegar, þ.e. þær geta gengið
kaupum og sölum. Af því leiðir, að eftirleiðis em kaup veiðiheimilda einasta
leið þeirra, sem ekki höfðu veiðireynslu á viðmiðunarárunum, til að komast inn
í kerfið.
í eldra kerfi voru fjárhagslegir hagsmunir útgerðarmanna fyrst og fremst
bundnir markaðsverði skipa þeirra. I gildandi kerfi em hinir fjárhagslegu hags-
munir fyrst og fremst tengdir markaðsverði þeirra veiðiheimilda, sem nýttar em
á skipunum. Þetta er mikil breyting frá því sem var, en þessa staðreynd verður
að skoða í því ljósi, að í gildandi fiskveiðistjómunarkerfi, sem takmarkar að-
gang að auðlindinni, geta ekki allir fengið veiðiheimildir. Það sýnist vera sann-
gjöm viðmiðun að leggja til gmndvallar veiðireynslu á tilteknu tímabili, því
nýtt kerfi, sem virðir ekki atvinnuréttindi þeirra, sem fyrir em, getur gert að
engu verðmæti þeirra atvinnutækja, sem þeir hafa komið sér upp. Skip og veið-
arfæri gætu orðið þeim verðlaus eða verðlítil, ef veiðireynslan er virt að vettugi,
og er ekki hægt að útiloka, að eigendumir gætu öðlast bótarétt af því tilefni.
6.5 Nánar um hina nýju stöðu
Hin nýja staða mála, sem varð til með núgildandi lögum um stjóm fiskveiða,
skal nú skoðuð nokkm nánar:
1. Það er óbreytt, að enginn einn einstaklingur hefur slíkan umráðarétt yfir
veiðiréttinum, að aðrir, sem fullnægja sömu skilyrðum, séu útilokaðir frá
því að nýta sér hann. Hins vegar er þessi réttur ekki lengur almennur, hann
er takmarkaður við þrengri hóp rétthafa, sem veiðir í skjóli úthlutaðra veiði-
leyfa ríkisvaldsins.
2. Eftir sem áður er um að ræða hagnýtingarrétt, bundinn við skip, en sá réttur
er takmarkaðri en áður var.
3. Þessum takmarkaða nýtingarrétti verður ráðstafað með löggemingi, þ.e.
hann getur gengið kaupum og sölum, og hann verður leigður.
4. Rétturinn sem slíkur verður ekki veðsettur, en getur eigi að síður óbeint
verið gmndvöllur lánstrausts.
5. Rétturinn getur, að því er best verður séð, gengið að erfðum með skipi eins
46