Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 68

Aðalkostir þess að beita DNA-rannsóknum við úrlausnir dómsmála eru tveir.
I fyrsta lagi eru niðurstöður rannsóknanna taldar öruggar og í öðru lagi er unnt
að beita slíkum rannsóknum þótt aðeins sé fyrir hendi lítið magn af sýni. Ókost-
urinn er hins vegar sá að rannsóknimar geta tekið of langan tíma. Nýlegar að-
ferðir hafa þó leitt til þess að úrlausnum er unnt að hraða. Þannig getur rann-
sókn tekið aðeins einn til tvo daga í stað þriggja vikna með eldri aðferð.6
DNA-rannsóknir fara þannig fram að tekin era ákveðin lífssýni sem nota á
við rannsóknina. Úr hverju þeirra er erfðaefnið DNA einangrað en það er gert
með því að nota ákveðna búta úr litningum, svokallaða DNA-búta. Bútamir
einkennast af nokkurs konar mynstri sem greina má með rafdráttarhlaupi en það
er hlaup sem rafstraumi er hleypt á. Við það ferðast DNA-bútamir eftir stærð
sinni og raðast í mynstur. Mynstrin era sett á röntgenfilmu en þau koma út á
líkan hátt og strikamerki sem sett eru á vörar í verslunum. Úr merkjunum má
lesa þau einkenni sem hver einstaklingur hefur og era sérkennandi fyrir hann.
DNA-erfðaefnið er ævinlega í pörum í frumunni, helmingur frá föður og
helmingur frá móður. Við skoðun sést að pörin eru ólík, ákveðin einkenni fylgja
móðurlitningum og ákveðin einkenni föðurlitningum.7 Þau einkenni sem koma
fram á sitt hvora litningapari era oft nefnd samsætur eða erfðasamsætur.
Þegar DNA-erfðaefnið hefur verið einangrað eru erfðamörkin8 greind. Þau
eru síðan borin saman, þ.e. þau erfðamörk sem greind hafa verið hjá einstakl-
ingnum og þau erfðamörk sem koma fram í sýninu sem rannsóknin beinist að.
Þannig er unnt að sjá hvort DNA-erfðaefnið sem einangrað hefur verið úr báð-
um sýnum er úr sama einstaklingi eða úr mismunandi einstaklingum. Ef fram
kemur sama mynstur hefur rannsóknin leitt í ljós að viðkomandi sýni samræm-
ist því að vera úr þessum tiltekna einstaklingi. Einnig er hægt að sjá með sam-
anburði á erfðaeinkennum sem fram koma hjá bami og foreldrum þess hver þau
DNA-einkenni eru sem bamið hefur erft frá föður og hver frá móður.
Forsenda fyrir þessum greiningum er sú að DNA-erfðaefnið er nákvæmlega
eins uppbyggt í öllum framum sama einstaklings en uppbygging þess er önnur
í öllum öðrum einstaklingum. Einstaklingar sem eru mjög skyldir geta þó haft
líka DNA-uppbyggingu, þ.e.a.s. þeir geta haft einhverjar sömu samsætur, en
þær era aldrei allar eins. Aðeins ef um er að ræða eineggja tvíbura geta allar
samsætur þeirra verið eins.9 Vegna þess að einstaklingur getur þó haft einhverja
sömu DNA-uppbyggingu og ótilgreindir aðrir einstaklingar er nauðsynlegt að
mæla nokkur erfðamörk.10 Við venjulega DNA-rannsókn er þó aðeins mældur
6 Sbr. Garde bls. 4.
7 „Sekur eða saklaus? DNA-fingrafarið“. Sæmundur á Selnum bls. 39-40.
8 „Erfðamark er prótein eða erfðaefni sem gefa upplýsingar um arfgerð einstaklings". Sigurður
Ingvarsson o.fl. bls. 126.
9 Þetta kemur t.d. fram hjá Garde á bls. 3 og hjá Neufeld o.fl. á bls. 22 en þar segir: „Certainly the
underlying theory-that no two people, except for identical twins, have the identical DNA - is
unquestioned".
101 álitsgerðum er stundum talað um að mæla nokkur erfðakerfi.
62