Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 69

tiltekinn fjöldi erfðamarka. Viðmiðunarreglan er sú að mæld eru nægjanlega
mörg erfðamörk til að niðurstöður rannsóknarinnar verði öruggar.
Oftast kemur fram í niðurstöðunum hversu marktækar þær eru. Er þá gefið
upp hverjar hlutfallslegar líkur eru á því að erfðaefni sem unnin eru úr tilteknu
lífssýni séu úr ákveðnum einstaklingi eða að erfðaefni í bami séu einnig hjá
meintum föður. Reiknað er út hve miklar líkur eru á því að niðurstöðumar séu
réttar. Upplýsingar um einkenni em staðlaðar og fást í gagnabönkum þar sem þeir
em. Útreikningurinn segir til um það hverjar líkumar em á því að óskyldur ein-
staklingur hafi sömu samsætur og fram hafa komið við greininguna. í fað-
emismálum er reiknað út hve miklar líkur em á því að erfðaefnin sem borin vom
saman hjá bami og meintum föður hafi bamið fengið frá honum en ekki ein-
hverjum öðmm. Ef í Ijós kemur hins vegar að erfðaeinkennin sem borin em
saman era ekki úr sama einstaklingi eða erfðaeinkenni sem bam hefur erft frá föð-
ur geta ekki verið frá hinum meinta bamsföður verða niðurstöður rannsóknar-
innar þær að ekki sé um samband að ræða milli þeirra lífssýna sem greind vom.
Þegar DNA-rannsókn er beitt til að ganga úr skugga um faðemi bams eru
borin saman ákveðin erfðaeinkenni bamsins við tiltekin erfðaeinkenni foreldra
þess. Þessi samanburður er í raun ekki flókinn og niðurstöður eru oftast örugg-
ar. Þótt eldri aðferðir sem notaðar voru til að staðreyna faðemi bama hafi verið
nokkuð ömggar, en þær byggðust á því að greina blóðflokka bams og foreldra,
veittu þær ekki jafn miklar og góðar upplýsingar og DNA-rannsóknir gera. Nið-
urstöður vom heldur ekki eins öruggar og þær sem fást með DNA-greiningum.
Með samanburði á tilteknum erfðaþáttum fæst næstum ömgg vissa fyrir því
hvaða erfðaþætti tiltekinn einstaklingur hefur fengið frá foreldmm sínum.
Á sama hátt er unnt með DNA-rannsókn að staðreyna að t.d. erfðaefni í sýni
sem fundist hefur á vettvangi glæps hefur komið úr ákveðnum einstaklingi.
Rannsókn getur þó allt eins leitt í ljós að erfðaefnið í sýni sem fundist hefur geti
ekki verið úr viðkomandi einstaklingi. Niðurstöður úr slíkum mælingum eða
greiningum eru oftast öruggar ef þær eru mögulegar á annað borð. Þær eru ör-
uggar vegna þess að erfðaefnin sem komin eru úr sama einstaklingi em ná-
kvæmlega eins en ólík ef þau em úr tveimur einstaklingum. Hins vegar geta til-
tekin atriði haft áhrif á greiningu þannig að hún gefi ekki rétta mynd af þeim
einkennum sem verið er að mæla. Verður vikið að því vandamáli síðar.
DNA-rannsóknir em almennt taldar merkilegar vegna þess að með þeim er
oft unnt að sanna tiltekin atriði með vísindalegum aðferðum. Þær em hins vegar
vandmeðfamar og dæmi eru um að niðurstöður úr þeim hafa verið oftúlkaðar
eða jafnvel mistúlkaðar. Ónákvæmt orðalag í álitsgerð um niðurstöður DNA-
greininga getur t.d. leitt til mistúlkunar á því sem rannsóknin hefur raunveru-
lega leitt í ljós. Það á að sjálfsögðu við um allar sérfræðilegar rannsóknir að þær
má hvorki oftúlka né mistúlka. Sé það gert er hætta á að dómar verði kveðnir
upp á röngum forsendum. Ef hins vegar rétt er að farið og niðurstöður sem
rannsóknir hafa leitt í ljós em aðeins túlkaðar í samræmi við þau lögmál sem
þær em byggðar á ætti ekki að vera slík hætta á ferðum.
63