Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 38

réttindi í 32. gr. laga nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt, hafi í öllu tilliti
sömu merkingu og hugtökin eign og eignarréttur í 72. gr. stjómarskrárinnar.
Má reyndar strax fullyrða, að merking hugtakanna sé ólfk, því að hugtökin
eign og eignarréttur í tilvitnuðu ákvæði stjómarskrárinnar hafa mun víðtækari
merkingu en sömu hugtök í þeim tveimur lagaákvæðum, sem hér var vitnað til,
þ.e. í fiskveiðistjórnunarlögunum og skattalögunum. I þessu felst í hnotskum,
að jafnvel þótt tiltekin réttindi teljist eign eða eignarréttindi í skilningi laganna
A, er ekki sjálfgefið að það eitt skeri úr um stöðu réttindanna að öðra leyti, t.d.
samkvæmt lögunum B. Slíkt verður að meta í hverju tilviki, sem á reynir.
2.2 Neikvæðar og jákvæðar skilgreiningar
Hugtakið eignarréttur hefur almennt verið skilgreint svo í síðari tíma lög-
fræði, að um sé að ræða einkarétt ákveðins aðila, eigandans, til þess að ráða yfir
tilteknu verðmæti, innan þeirra marka, sem þessum rétti eru sett í lögum og af
takmörkuðum (óbeinum) eignarréttindum annarra manna, sem stofnað hefur
verið til yfir verðmætinu. Hér er um að ræða neikvæða skilgreiningu, þ.e. hún
tilgreinir ekki með upptalningu, hverjar heimildir eigandinn hefur yfir verð-
mætinu, heldur er gengið út frá því, að eigandinn njóti allra heimilda nema
þeirra, sem eru með beinum hætti undanskildar eignarráðum hans, hvort heldur
sem það hefur gerst með lögum eða samningi.
Astæða þess, að menn vilja í seinni tíð fremur styðjast við neikvæða skil-
greiningu á eignarréttarhugtakinu er sú, að jákvæð skilgreining, þ.e. skilgrein-
ing þar sem taldar eru upp allar heimildir eiganda, sem í eignarrétti geta falist,
yrði of viðamikil og að líkindum aldrei tæmandi og því ófullkomin. Ber að hafa
í huga, að yfirleitt er við það miðað í þessu sambandi, að heimildir eiganda séu
fyrir hendi, ef færi gefst til nýtingar og ráðstafana með nýjum hætti, og að
heimildimar víkka að sama skapi og takmarkanir falla niður. Þannig má sem
dærni nefna, að þegar lög falla úr gildi, sem hafa takmarkað nýtingar- eða
ráðstöfunarrétt eigandans með einhverjum hætti, víkkar réttur eigandans að
sama skapi, enda komi ekki nýjar takmarkanir í stað hinna fyrri.
2.3 Þýðingarmestu heimildirnar
Það, sem að framan segir um kosti og galla neikvæðra og jákvæðra skilgrein-
inga á eignarréttarhugtakinu, breytir hins vegar ekki þeirri staðreynd, að almennt
eru menn sammála um, hverjar séu mikilvægustu heimildimar, sem eignarrétt-
urinn veitir eigandanum. Þær eru einkum taldar felast í eftirfarandi:
1. Rétti til þess að ráða yfir eign (umráðaréttur eiganda).
2. Rétti til þess að hagnýta eign (hagnýtingarréttur).
3. Rétti til þess að ráðstafa eign með löggemingi, t.d. framsali (ráðstöfunar-
réttur).
4. Rétti til þess að nota eign sem grundvöll lánstrausts (réttur til að veðsetja
eign).
32