Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 74

hins vegar Ijósi á þau vandamál sem upp koma þegar ekki er ljóst hvemig túlka
á niðurstöður sem fram koma í sérfræðiálitum. Einnig er Ijóst að í málinu hefur
mistekist að upplýsa hver nauðgaði konunni en enginn vafi virðist leika á því
samkvæmt héraðsdóminum þar sem raktir em áverkar á konunni samkvæmt
læknisvottorðum að henni var nauðgað.16
5. MAT Á ÁREIÐANLEIKA DNA-RANNSÓKNA
Við úrlausnir dómsmála vegur þungt hversu áreiðanlegar þær rannsóknir em
sem styðja eiga niðurstöðu í hverju máli. Einnig skiptir máli að hvaða leyti
þeim má treysta og ennfremur hvað getur dregið úr gildi þeirra. Þetta þarf að
skoða nánar og fara hér á eftir nokkrar athugasemdir í tilefni af því.
Því verður ekki haldið fram að vandamál sem tengjast DNA-greiningum gefi
til kynna að almennt megi ekki treysta niðurstöðum úr DNA-rannsóknum. Hér
að framan hefur verið bent á nokkur vandamál sem dómstólar geta staðið
frammi fyrir þegar nota á DNA-rannsóknir við úrlausnir dómsmála. Bent hefur
verið á að ólíkar niðurstöður úr mismunandi rannsóknum sé ekki endilega stað-
festing á því að rannsóknunum hafi verið áfátt. Eðlileg skýring á misræmi í
greiningum er t.d. sú að mæld hafi verið ólík sýni en ólíkar niðurstöður grein-
inganna gefa einmitt til kynna að svo hafi verið. Ekki er þó víst að alltaf megi
finna skýringar á ósamræmi í greiningum eða öðrum þess háttar vandamálum
enda eru DNA-rannsóknir háþróuð vísindi sem upphaflega urðu til við leit sér-
fræðinga að einkennum í litningum um arfgengi sjúkdóma. Því má segja að
DNA-rannsóknir hafi ekki endilega þróast með þarfir réttarfars eða dómstóla að
leiðarljósi. Af þessum ástæðum er dómstólum oft vandi á höndum þegar þeir
þurfa að ákveða hvort treysta megi niðurstöðum DNA-rannsókna.
Dómarar eru almennt leikmenn á sviði erfðafræðinnar enda hafa þeir yfirleitt
ekki neina sérþekkingu í þeirri fræðigrein. Þeir hljóta því að eiga erfitt með að
kalla eftir viðeigandi skýringum á þeim sérfræðilegu álitaefnum sem upp kunna
að koma þegar nota á DNA-rannsókn sem sönnunargagn í dómsmáli. Það á sér-
staklega við þegar vafasamt er hvað hefur komið út úr rannsókninni og hvemig
beri að túlka það sem fram kemur í álitsgerð um hana. Einnig er þeim vandi á
höndum þegar ekki er ljóst hversu áreiðanlegar niðurstöður DNA-rannsókna
eru, að hvaða leyti þeim megi treysta og hvað geti dregið úr gildi þeirra. En rétt-
arfarsreglur sjá þó að nokkm við þessu sérstaka vandamáli.
Ef deilt er um staðreyndir sem bomar em fram sem málsástæður í máli og
héraðsdómari telur að sérkunnáttu þurfi til að leysa úr getur hann kvatt til tvo
meðdómsmenn sem hafa slíka sérkunnáttu samkvæmt 2. mgr. 2. gr. laga um
meðferð einkamála nr. 91/1991. Sama regla gildir um sakamál, sbr. 2. mgr. 5.
gr. laga um meðferð opinberra mála nr. 19/1991. Réttarfarsskilyrði hljóta því að
vera fyrir hendi til að kalla til meðdómsmenn í málum þar sem vafi leikur á
16 Sbr. Hæstaréttardómar 1996, bls. 356.
68