Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 30

íslenskum rétti hafa þó ýmis dómsmál fjallað um þau réttindi sem tryggð eru í
samningnum án þess þó að þau hafi verið tengd við hann og velta má því fyrir
sér hvort það hefði haft einhver áhrif á niðurstöðu þessara mála ef dómarar eða
lögmenn hefðu notað samninginn.
Eins og fram kemur hér að framan er sérstaklega tekið fram í kvennasamn-
ingnum að konur skuli ekki gjalda bamsfæðingarhlutverks síns. Hér um mjög
mikilvægt hagsmunamál fyrir konur að ræða því lengst af hefur barnsfæðingar-
hlutverkið verið þeim ein helsta fyrirstaðan á veginum til jafnréttis. Islendingar
hafa með lögum gert ýmsar ráðstafanir til að vemda konur gegn misrétti að
þessu leyti. Auk almennra ákvæða stjómarskrár og jafnréttislaga segir í 7. gr.
laga nr. 57/1987 um fæðingarorlof að óheimilt sé að segja bamshafandi konu
upp starfi nema gildar ástæður séu fyrir hendi. Sama gildi um foreldri í fæðing-
arorlofi. Samkvæmt ákvæðinu er vinnuveitandi sem brýtur þetta ákvæði bóta-
skyldur. í fljótu bragði virðist það því nokkuð vel tryggt samkvæmt íslenskum
lögum að konur skuli ekki gjalda bamsfæðingarhlutverks síns. Hér eins og víða
annars staðar er ákveðið svigrúm til mats, m.a. þarf að taka afstöðu til þess hvað
séu gildar ástæður. í dómi Hæstaréttar frá 28. mars 1996 í máli nr. 229/1995 var
fjallað um þetta álitaefni og gefur það mál sérstakt tilefni til að velta fyrir sér
mismunandi túlkunum.
Mál þetta snerist um bamshafandi konu. I júlí 1992 var konan ráðin sem
blaðamaður Dags á Sauðárkróki auk þess sem hún annaðist umboðsskrifstofu
blaðsins á staðnum og var eini starfsmaður útibúsins. Um vorið 1993 skýrði hún
ritstjóra blaðsins frá því að hún væri bamshafandi og ræddu þau fyrirhugað
fæðingarorlof hennar og tilkynnti hún skömmu síðar að hún hygðist taka fæð-
ingarorlof frá og með 1. desember það ár. Með bréfi dags. 31. ágúst 1993 var
henni sagt upp störfum og skyldi hún láta af störfum sama dag og hún hugðist
hefja fæðingarorlof sitt. Ástæður uppsagnarinnar voru samkvæmt bréfinu að
stjóm félagsins hefði ákveðið að loka útibúinu vegna rekstrarörðugleika.
Konan sneri sér til kærunefndar jafnréttismála og hélt því fram að ástæða
uppsagnarinnar hefði verið þungunin enda hefði uppsögnin iniðast við þann dag
er hún skyldi hefja töku fæðingarorlofs. Konan vísaði til jafnréttislaga og 7. gr.
laga um fæðingarorlof en í henni felist sérstök vemdarregla vegna þeirrar
líffræðilegu staðreyndar að það séu konur sem gangi með börn og geti af þeim
sökum þurft að vera frá vinnu. Konan vitnaði m.a. til danskrar dómafram-
kvæmdar þar sem samdráttur og rekstrarerfiðleikar hefðu ekki talist gildar
ástæður fyrir uppsögn bamshafandi konu en dönsku jafnréttislögin hefðu að
geyma sambærilegt ákvæði og 7. gr. fæðingarorlofslaga.
Af hálfu fyrirtækisins var lögð áhersla á að uppsögn konunnar tengdist ekki
á neinn hátt fyrirhuguðu fæðingarorlofi hennar heldur hafi ákvörðunin verið
byggð á hreinu rekstrarlegu mati og skrifstofan á Sauðárkróki hafi aldrei staðið
undir sér. Auk þess sé það almenn regla íslensks réttar að atvinnurekandi geti
sagt starfsmanni upp án þess að rökstyðja uppsögnina og beri að túlka undan-
tekningar frá þessari meginreglu þröngt.
24