Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Síða 31

í álitsgerð kærunefndar jafnréttismála15 segir að það sé meginregla vinnurétt-
ar að atvinnurekandi geti sagt starfsmanni upp starfi án þess að réttlæta eða rök-
styðja uppsögnina. Þessi meginrelga sæti að lögum ýmsum undantekningum
m.a. sé óheimilt að segja bamshafandi konu upp starfi nema gildar ástæður séu
fyrir hendi og samkv. 2. mgr. 6. gr. jafnréttislaga skuli atvinnurekandi sýna
kærunefnd fram á að aðrar ástæður en kynferði hafi búið að baki ákvörðun hans.
Þá segir í álitsgerðinni að öldungis sé ljóst að forsvarsmönnum fyrirtækisins
hafi verið kunn bág fjárhagsstaða þess í mörg ár og rekstrarerfiðleikar þess
sumarið 1993 alls ekki verið nýir af nálinni. Því verði ekki á móti mælt að það
kunni að vera fjárhagslega óhagkvæmt og þungur baggi fyrir atvinnurekanda í
kröggum að þurfa að greiða konu fæðingarorlof. Hreinar hagkvæmnisástæður
geti mælt með því að slíkum starfsmanni sé sagt upp í spamaðarskyni. Lögin
um fæðingarorlof og ákvæði jafnréttislaga vemdi konu við slíkar aðstæður. Ella
væri réttarstaða hennar mjög veik og berskjölduð. Þá sé oft hægurinn að búa
uppsögn í annan búning og réttlæta hana og rökstyðja einvörðungu með erfið-
leikum í rekstri þótt hin raunverulega ástæða sé þungunin og fæðingarorlofið,
annað hvort alfarið eða öðmm þræði.
Vegna þessa hafi ofangreind lög að geyma þá meginreglu að uppsögn þung-
aðrar konu sé óheimil. Frá þessari meginreglu sé sú undantekning gerð, að við
mjög sérstök atvik geti atvinnurekanda verið heimilt að segja upp þungaðri
konu og þurfi þá ástæður að vera brýnar. Þessa undantekningarreglu beri í sam-
ræmi við tilgang laganna og almenn lögskýringargögn að túlka þröngt. Til að
slá enn frekari skjaldborg um þennan rétt konu mæli lögin svo fyrir að atvinnu-
rekandi beri sönnunarbyrðina fyrir því að undantekningin um uppsagnarrétt
hans eigi við. Verði að gera strangar kröfur til sönnunar í því efni.
Fyrirtækið hafi átt í rekstarerfiðleikum í mörg ár og verði ekki séð að neinar
slíkar breytingar hafi orðið á þeim tíma sem hér skipti máli að þær geti talist
sérstakar ástæður er þurfi að vera fyrir hendi til að uppsögn þungaðrar konu sé
réttlætanleg. Þvert á móti megi telja líklegt vegna tímasetninga og annars sem
fram hafi komið í málinu, að ákvörðunin um uppsögnina hafi verið tekin í ljósi
þungunarinnar og fyrirhugaðs fæðingarorlofs. Rekstrarlega séð kunni það að
hafa verið skynsamlegt og eðlilegt en slíkar hagkvæmnisástæður dugi ekki sem
sérstakar ástæður í skilningi laganna.
Nefndin taldi því uppsögnina vera brot bæði á 4. tl. 6. gr. jafnréttislaga og 7.
gr. 1. nr. 57/1987 um fæðingarorlof og beindi tilmælum til fyrirtækisins um úr-
bætur. Ekki fannst lausn á málinu og fór það fyrir dómstóla.
I dómi Héraðsdóms Norðurlands eystra segir m.a. að ekki verði séð að fyrir-
huguð taka stefnanda á fæðingarorlofi hafi skipt sköpum varðandi rekstraraf-
komu fyrirtækisins og að ekki séu að mati dómsins fyrir hendi þær gildu ástæð-
ur er um geti í 7. gr. laga um fæðingarorlof. Með vísan til þessa féllst dómurinn
15 Kærunefnd jafnréttismála: Álitsgerð í máli nr. 8/1993.
25