Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Síða 56

í sambandi við umræðuna um hugsanlegan eignarrétt íslenska ríkisins á haf-
svæðunum við ísland og nytjastofnum þar verður að hafa í huga, að eignarréttur
ríkisins að slíkum verðmætum getur aldrei orðið alveg eins og venjulegur ein-
staklingseignarréttur. í fyrsta lagi hlyti rétturinn ávallt að takmarkast af skuld-
bindingum, sem Islendingar hafa undirgengist á alþjóðavettvangi; í öðru lagi
myndi hann takmarkast af ákvæðum löggjafar, sem þegar hefur verið sett um
þessi svæði og nýtingu þeirra, og í þriðja lagi myndi sá réttur takmarkast af rétt-
indum einstakra manna, sem fyrir eru og hagnýta sér þessi verðmæti.
7.2 Almenn markmiðsyfirlýsing
En fyrst svo er, að hafsvæðin við Island og fiskistofnamir þar geta ekki verið
undirorpnir einstaklingseignarrétti, hvorki einstaklinga né þjóðarinnar sem
slíkrar, er eðlilegt að spurt sé, hver er þá raunveruleg merking þeirra orða 1. gr.
laganna um stjórnun fiskveiða, að nytjastofnar á íslandsmiðum séu sameign ís-
lensku þjóðarinnar?
Nærlægast er að telja, að þessi ummæli feli í sér almenna markmiðsyfirlýs-
ingu og jafnframt áréttingu hinnar fomu reglu Grágásar og Jónsbókar um
heimildir manna til veiða í hafalmenningum við Island innan þeirra takmarka,
sem löggjafinn ákvarðar hverju sinni á grundvelli valdheimilda þeirra, sem hon-
um em fengnar í hendur. Þessa túlkun á hinu tilvitnaða orðalagi má m.a. styðja
við þær almennu athugasemdir, sem fylgdu frumvarpi til fiskveiðistjómunarlag-
anna og fram koma í athugasemdum við 1. gr. frumvarpsins. Þar segir m.a. svo:
Fiskistofnamir við ísland era helsta auðlind íslensku þjóðarinnar. Lífskjör þjóðar-
innar ráðast að miklu leyti af því, hvemig til tekst um nýtingu þeirra. Með frumvarpi
þessu er að því stefnt að setja almennar leikreglur um fyrirkomulag fiskveiða, er
stuðli að sem mestum afrakstri úr þessari takmörkuðu auðlind.
Nytjastofnar á íslandsmiðum eru langmikilvægasta auðlind íslensku þjóðarinnar og
forsenda fyrir þróun íslensks efnahagslífs og íslensks samfélags, sem orðið hefur á
þessari öld. Það hefur kostað íslendinga mikla baráttu að ná forræði yfir þessari auð-
lind. Með fyrsta málslið greinarinnar er minnt á mikilvægi þess að varðveita fullt for-
ræði íslendinga yfir henni. Jafnframt felst í þessu sú sjálfsagða stefnumörkun, að
markmiðið með stjóm fiskveiða er að nýta fiskistofnana til hagsbóta fyrir þjóðar-
heildina . . . Það verður að vera ákvörðunarefni löggjafans á hverjum tíma, hvaða
skipulag teljist best henta til að nýta þessa sameign þjóðarinnar með hagsmuni þjóð-
arheildarinnar að leiðarljósi
Með því móti einu að tryggja hámarksafrakstur nytjastofnanna til langs tíma með
lágmarkstilkostnaði, er unnt að skapa traustar forsendur fyrir atvinnu og byggð í
landinu.24
í framangreindu felst, að með setningu laga um nýtingu þeirrar auðlindar,
sem fiskistofnarnir við landið eru, kemur ríkisvaldið fram sem vörslumaður
24 Alþt. 1989-1990, A, þskj. 609, bls. 2547.
50