Tímarit lögfræðinga - 01.02.1998, Blaðsíða 75

gildi DNA-rannsókna fyrir úrlausn málsins. Hlutverk meðdómsmanna er m.a.
að leggja mat á sönnunargildi sérfræðiskýrslna.17 Þeir leita jafnframt nánari
skýringa og upplýsinga á þeim sérfræðilegu álitsgerðum sem lagðar hafa verið
fram í málinu. Þess vegna stendur dómurinn betur að vígi þegar hann er skip-
aður sérfróðum meðdómsmönnum við úrlausn á því hvort niðurstöður DNA-
rannsókna eru áreiðanlegar, hvort þeim megi treysta og hvað veiki sönnunar-
gildi þeirra.
Þrátt fyrir það úrræði héraðsdómara að geta kallað til sérfróða meðdóms-
menn verða hinir reglulegu dómarar þó að hafa einhverja þekkingu á þessum
fræðum þannig að þeir geti metið sjálfstætt hvort treysta megi niðurstöðum
DNA-rannsókna. Þekking á grundvallaratriðum er þessar rannsóknir varða er
þess vegna æskileg, jafnvel nauðsynleg. Nokkur þessara grundvallaratriða hafa
verið nefnd hér að framan. Af þeim má t.d. draga þá ályktun að niðurstöður úr
DNA-rannsóknum eru yfirleitt áreiðanlegar ef ekki eru sérstök vandamál á
ferðinni. Einnig má benda á að þessi vandamál eru ekki endilega algild. í því
sambandi getur skipt máli hvort um er að ræða rannsóknir í faðemismálum ann-
ars vegar eða í sakamálum hins vegar. Þessu til staðfestingar má nefna nokkur
dæmi.
í faðemismálum er yfirleitt lítil hætta á því að lífssýni sem notuð em til sam-
anburðar hafi blandast öðrum lífssýnum eða að þau hafi á einhvem hátt spillst.
Það getur hins vegar verið vandamál þegar tekin em sýni á vettvangi glæps.
Sýni sem þannig finnast eru mjög opin fyrir utanaðkomandi efnum. Þau em
viðkvæm og ef þau hafa spillst er hætta á að mæling á DNA-erfðaefnum í þeim
komi ekki að notum við að upplýsa málið. Ef sýni hefur orðið fyrir utanaðkom-
andi áhrifum áður en það finnst og er tekið til rannsóknar skiptir ekki máli þótt
öllum reglum um vörslu, meðhöndlun og meðferð sýnisins hafi verið gætt, nið-
urstöður DNA-rannsóknar geta í því tilfelli leitt til rangtúlkunar. Mæling getur
þannig leitt til rangrar niðurstöðu þótt mælingin sé í sjálfu sér rétt.18 Rannsókn-
in þjónar því ekki þeim tilgangi sem henni var ætlað við að leiða sannleikann í
ljós. Til þess að niðurstöður DNA-rannsókna verði ekki mistúlkaðar af dóm-
stólum í slíkum tilfellum er rétt að orðalagi í álitsgerðum verði hagað þannig, -
að ekki hafi tekist að sýna fram á með samanburði á erfðaeinkennum að umrætt
sýni sé frá tilteknum einstaklingi komið- í stað þess að orða það þannig, -að úti-
17 Sbr. Stefán Már Stefánsson, bls. 289 en þar segir: „Ekki þarf að fara mörgum orðum um það
að dómstóll er betur í stakk búinn til þess að kveða á um sönnunargildi sérfræðiskýrslna ef hann
hefur sjálfur sérfræðiþekkingu á að skipa“.
18 Þetta má skýra betur með eftirfarandi tilbúnu dæmi: Ef baktería hefur komist í sýnið er sá
möguleiki hugsanlega fyrir hendi að það geti leitt til þess að annað hvort hafi bakterían áhrif á
erfðaefnin í sýninu eða að greining fari fram á erfðaefni í bakteríunni og að það verði borið saman
við erfðaefni meints sakbornings. Niðurstaðan úr þeirri mælingu gæti því orðið sú að sýnið sé ekki
úr sakbomingnum þrátt fyrir að svo sé. Þannig hefur mælingin verið rétt en með henni hefur ekki
tekist að bera saman það sem ætlunin var að bera saman vegna þess að sýnið var ekki hreint sýni.
69