Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Blaðsíða 30

en umhverfisáhrif framkvæmda sem falla í hina tvo flokkana, (2) og (3), eru
óviss. Framkvæmdir sem valdar eru í flokk (1) eru þar vegna þess að reynsla og
þekking hefur leitt í ljós að þær valda umtalsverðum umhverfisáhrifum umfram
aðrar framkvæmdir.71
Af þeirn 117 úrskurðum um mat á umhverfisáhrifum sem kveðnir voru upp
í gildistíð eldri laga voru langflestir vegna framkvæmda á skyldulista. Einungis
9 af 117 voru úrskurðir vegna frekara mats á umhverfisáhrifum, sem fyrr segir,
og af þeim voru 8 vegna framkvæmda á skyldulista samkvæmt eldri lögum og
5 af þeim vörðuðu vegagerð í dreifbýli.72
Eins og ég kom að í 5. kafla vekur það athygli hversu sjaldan hefur verið
komist að þeim niðurstöðu að matsskyldar framkvæmdir muni hafa í för með
sér umtalsverð umhverfisáhrif og í gildistíð eldri laga var aldrei komist að þeirri
ótvíræðu lokaniðurstöðu að tiltekin framkvæmd í heild sinni myndi hafa í för
með sér umtalsverð umhverfisáhrif og þar af leiðandi lagst gegn henni í sam-
ræmi við c lið 1. mgr. 11. gr. þeirra laga. Hins vegar virðist heimildin í b lið 1.
mgr. 11. gr. eldri laga nokkrum sinnum hafa verið notuð og gerð krafa um könn-
un einstakra þátta án þess þó að fyrir lægi skýr niðurstaða um umhverfisáhrifin.
Dæmi um þessa nálgun er t.d. að finna í ÚS 13/00 og ÚS 21/99. Við þetta bætist
að tveir úrskurðir hafa verið kveðnir upp samkvæmt gildandi lögum þar sem
komist er að þeirri niðurstöðu að viðkomandi framkvæmdir muni hafa í för með
sér umtalsverð umhverfisáhrif og var ekki fallist á þær, sjá ÚS 7/01, sbr. ÚS
4/00,73 svo og ÚS 8/01.74
Eg legg áherslu á að allur samanburður er hér erfiður þar sem hver fram-
kvæmd er sérstök að einhverju leyti, m.a. vegna staðsetningar. Hins vegar er
það skoðun mín að ýmis stærðarmörk hafi verið færð of langt niður á skyldu-
listanum, flokkur (1), þ.e.a.s. umfram þá skyldu sem alþjóðlegar skuldbindingar
leggja á herðar íslenska ríkinu í ljósi þess að niðurstaða úrskurðar mats á um-
hverfisáhrifum hefur afar sjaldan staðfest umtalsverð umhverfisáhrif fram-
kvæmda í þeim flokki. Þess ber þó að gæta að í mörgum tilvikum er einungis
vísað til tegundar framkvæmdar eða rekstrar en engin stærðarmörk gefin upp á
skyldulista. I þeim tilvikum er vafalaust gengið út frá því að framkvæmdin eða
71 Rétt er að geta þess að margvíslegar mannlegar athafnir hafa eða geta haft f för umtalsverð um-
hverfisáhrif en eru þó ekki háðar opinberu mati á umhverfisáhrifum. Hér má t.d. nefna umhverf-
isáhrif vegna mengunar sem stafa frá dreifðum uppsprettum, svo sem ökutækjum, flugvélum og
skipum, svo og umhverfisáhrif vegna fiskveiða og hefðbundins landbúnaðar.
72 Sjá nánar US 6/94 og ÚS 1/95, ÚS 10/95 og ÚS 19/96, ÚS 5/96 og tís 7/97, ÚS 18/96 og tíS
8/97, tíS 9/97 og tíS 3/98, tíS 11/98 og tíS 4/99, IJS 10/99 og tís 17/99, tís 12/99 og tís 9/00,
tíS 18/99 og tíS 13/00. Framkvæmdir sem úrskurðaðar voru í frekara mat, en hafa enn ekki skilað
sér, eru tíS 8/96, tíS 1/98, ÚS 2/99, ÚS 7/99, IJS 21/99, ÚS 4/00, tís 7/00 og ÚS 8/00. Allir þessir
úrskurðir varða framkvæmdir á skyldulista samkvæmt eldri lögum.
73 Þegar þessi grein var skrifuð hafði úrskurðinum verið skotið til umhverfisráðherra en niðurstaða
lá ekki fyrir.
74 Þessunt úrskurði hefur einnig verið skotið til umhverfísráðherra.
178