Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Blaðsíða 77

gerður.36 Er hann því almennt óháður afhendingu eignar.37 Þegar um er að ræða
valréttarsamninga, sem fela í sér rétt handa eiganda til að krefjast tiltekinnar
eignar við ákveðnu verði innan tilgreinds tíma eða á nánar tilgreindri stundu,
telst kaupsamningur gerður þegar hann nýtir sér rétt sinn. Skattleggst hagnaður
eða tap á þeim því ekki fyrr en við lok samningstímans er eigandi krefst afhend-
ingar hinna undirliggjandi verðmæta. Við ákvæði, þar á meðal staðlaða ákvæð-
issamninga eins og framvirka vaxtasamninga, er þessu hins vegar öfugt farið
vegna þess að þeir eru skuldbindandi fyrir seljanda og kaupanda þegar við
undirskrift samnings.38 Ber því að tímafæra hagnað eða tap á þeim þegar á því
ári er samningur er gerður þótt það kunni að þykja einkennilegt því að seljandi
þarf ekki nauðsynlega að eiga umræddar eignir á því tímamarki.39 Til að auð-
veldara sé að skilja þetta er rétt að taka dæmi um kaupval og ákvæðiskaup á
hlutabréfum (framvirk eða framtíðarleg kaup á hlutabréfum) og er í báðum til-
vikum gert ráð fyrir að um sé að ræða fjármálaleg tæki sem unnt sé að kaupa
og selja á markaði.40
Dæmi 10. Kaupval á hlutabréfum. Hlutaval (aktieoption). Hinn 1. sept. gerir A
valréttarsamning við B sem veitir honum rétt til að krefjast afhendingar á 1000
hlutum í X hf. á genginu 200 1. mars. Við gerð samningsins er markaðsgengi bréf-
anna 150. f þóknun fyrir samninginn greiðir A 5.000 kr.
Þar sem kaupval felur ekki í sér skyldu heldur rétt til að krefjast kaupa er við
samningsgerðina óvissu háð hvort kaupandi muni nýta sér rétt sinn og krefjast
afhendingar hlutabréfanna. Telst kaupvalið því ekki endanlegt fyrr en við lok
samningsins. Sjá hins vegar:
Dæmi 11. Ákvæðiskaup á hlutabréfum (aktietermin). Hinn 1. sept. gerir A
ákvæðissamning við B sem felur í sér skuldbindingu af hans hálfu til að afhenda hon-
um 1000 hluti í X hf. á genginu 200 1. mars. Við gerð samningsins er markaðsgengi
bréfanna 150. Ekki er greidd nein þóknun fyrir samninginn eins og þegar um valrétt
er að ræða.
36 Sbr. meginreglur 10.-27. gr. SL.
37 Sjá Ásmund G. Vilhjálmsson: Skattur á fjármagnstekjur og eignir, bls. 197.
38 Sbr. Betænkning nr. 1139/1988 om Beskatning af finansielle instrumenter, bls. 115 og 121.
Þegar um er að ræða ákvæðiskaup á skuldabréfum, þar á meðal framvirkum vaxtasamningum, kann
þó að vera eðlilegra að beita áfellingaraðferð.
39 Meðal annars þess vegna er á bls. 114 í Betænkning nr. 1139/1988 om Beskatning af finansielle
instrumenter gerð sú krafa um samskattlagningu ákvæðissamnings og hins undirliggjandi verð-
mætis að seljandi hafi átt umrædd verðmæti á samningsdegi, sbr. eftirfarandi orðalag: „at beskatn-
ingen af terminskontrakter kun kan ske i forbindelse med det underliggende aktiv, sáfremt det for
det fprste faktisk sker levering og sáfremt „man“ for det andet pá aftaledagen ejer „det“ aktiv, der
sælges“. Þetta er þó afar óeðlilegt því eins og Engholm Jacobsen o.fl.: Skatteretten 1,1- útg„ bls.
551, benda á er ógemingur að fylgjast með því í framkvæmd að svo sé.
40 Sbr. Tivéus. bls. 97-98.
225