Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Blaðsíða 49

kvæmdaraðila í viðkomandi lögum ef ofangreindir þættir leiða til þess að
hætta verður við fyrirhugaða framkvæmd eða rekstur, setja verður henni aukin
skilyrði eða hætta verður framkvæmd eða rekstri sem er hafinn o.s.frv.
9.4 Þátttaka almennings og leyfl til framkvæmdar
Einn aðaltilgangur mats á umhverfísáhrifum er að tryggja tiltekna hagsmuni
almennings og rétt hans til þess að hafa áhrif þegar fyrirhugaðar eru fram-
kvæmdir sem hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif eða kunna að hafa slík
áhrif. Gildandi lög nr. 106/2000 um mat á umhverfisáhrifum em þannig upp
byggð að Skipulagsstofnun yfirfer og metur matsskýrslu og tekur ákvörðun um
hvort fallast eigi á eða leggjast eigi gegn viðkomandi framkvæmd og er megin-
áherslan lögð á að tryggja rétt almennings á meðan málið er til meðferðar hjá
Skipulagsstofnun eins og áður hefur verið komið að, sjá t.d. kafla 4.4 um
málsmeðferð við mat á umhverfisáhrifum. Eldri lög nr. 63/1993 voru sambærileg
að þessu leyti. Ohætt er að segja að réttur almennings sé vel varinn í þessum lög-
um. Þegar kemur að því að fjalla um og gefa út leyfi fyrir einstökum mats-
skyldum framkvæmdum er réttur almennings ekki tryggður í lögum nema að
óverulegu leyti og eina skýra dæmið sem ég hef fundið era ákvæði í XI. kafla
reglugerðar nr. 785/1999 um starfsleyfí fyrir atvinnurekstur sem getur haft í för
með sér mengun. Reglugerðin er sett með stoð m.a. í 5. gr. laga nr. 7/1998 um
hollustuhætti og mengunarvamir og samkvæmt ákvæðum hennar skal útgefandi
starfsleyfis tryggja að almenningur eigi greiðan aðgang að starfsleyfísumsóknum,
auglýsa skal opinberlega að starfsleyfístillaga sé komin fram, og er öllurn heimilt
að gera athugasemdir við umsóknina og tillögumar, sbr. nánar 24. gr. reglugerð-
arinnar og 6. gr. tilvitnaðra laga.119 Hins vegar er almenningi tryggður ákveðinn
réttur og aðgangur að upplýsingum um umhverfismál og fyrirliggjandi gögnum í
samræmi við upplýsingalög nr. 50/1996 og lög nr. 21/1993 um upplýsingamiðlun
og aðgang að upplýsingum um umhverfismál.
Ljóst er að úrskurðarformið tryggir vel hagsmuni almennings eins og vikið
hefur verið að. Ef því yrði breytt þarf að tryggja að réttur almennings verði jafn-
vel tryggður í þeim lögum sem innihalda heimildir til þess að gefa út leyfi fyrir
framkvæmdum sem háðar eru mati á umhverfisáhrifum.
9.5 Ákvæði til bráðabirgða III
Samkvæmt ákvæði til bráðabirgða III í gildandi lögum nr. 106/2000 um mat
á umhverfisáhrifum skal endurskoða lögin fyrir 1. janúar 2003 og skal sér-
staklega kanna hvort ástæða sé til þess að sameina og samræma mat á um-
hverfisáhrifum, sbr. 11.-13. gr. laganna, við leyfisveitingar fyrir einstökum
framkvæmdum, í hvaða mæli skipulagsáætlanir geti komið í stað mats á
umhverfisáhrifum og hvort færa beri ábyrgð á mati á umhverfisáhrifum til
framkvæmdaraðila í ríkari mæli en gert er í lögunum. I athugasemdum við
i 19 Sjá Alþt. 1997-1998, A-deild, þskj. 197, bls. 1253.
197